Η παραληρητική διαταραχή (παράνοια), η οποία ονομαζόταν και παρανοϊκή διαταραχή, είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η παρουσία ψευδαισθήσεων ‒ η πεποίθηση ότι κάτι μη πραγματικό είναι αληθινό.

Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή βιώνουν σχετικά αληθοφανείς ψευδαισθήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματικότητα. Οι αυταπάτες αυτές συνήθως περιλαμβάνουν την παρερμηνεία καταστάσεων και γεγονότων. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι παρερμηνείες αυτές δεν είναι καθόλου αληθινές ή είναι απίστευτα διογκωμένες.

Οι πάσχοντες συχνά μπορούν να συνεχίσουν να κοινωνικοποιούνται και να λειτουργούν κανονικά και γενικά δεν συμπεριφέρονται περίεργα και παράξενα. Έτσι, διαφέρουν από άτομα με άλλες ψυχωσικές διαταραχές που μπορεί επίσης να βιώνουν αυταπάτες.

Παραληρητική διαταραχή: Έξι διαφορετικοί τύποι

Υπάρχουν διάφοροι τύποι παραληρητικής διαταραχής με βάση το είδος των ψευδαισθήσεων που τη συνοδεύουν. Οι τύποι της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνουν:

Ερωτομανία. Το άτομο με αυτόν τον τύπο παραληρητικής διαταραχής πιστεύει ότι ένα άλλο άτομο ‒συχνά κάποιος σημαντικός ή διάσημος‒ είναι ερωτευμένο μαζί του.
Το άτομο μπορεί να προσπαθήσει να επικοινωνήσει με τον άνθρωπο αυτόν και να τον παρακολουθήσει.
Ναρκισσιστική διαταραχή (μεγαλομανία). Ένα άτομο με αυτόν τον τύπο παραληρητικής διαταραχής έχει μια υπερβολικά διογκωμένη αίσθηση αξίας και δύναμης. Το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι έχει ένα μεγάλο ταλέντο σε κάποιον τομέα ή ότι έχει κάνει μια σημαντική ανακάλυψη.
Παθολογική ζήλια. Ένα άτομο με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής πιστεύει ότι ο/η σύζυγός του ή ο/η σεξουαλικός/ή του σύντροφος είναι άπιστοι, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις.
Μανία καταδίωξης. Άτομα με αυτόν τον τύπο παραληρητικής διαταραχής πιστεύουν ότι κακοποιούνται ή ότι κάποιος τους κατασκοπεύει και σχεδιάζει να τους βλάψει. Δεν είναι ασυνήθιστο για άτομα με αυτού του είδους την παραληρητική διαταραχή να υποβάλλουν επανειλημμένα παράπονα και αγωγές στις νομικές αρχές.
Σωματικές παραισθήσεις. Ένα άτομο με αυτόν τον τύπο παραληρητικής διαταραχής πιστεύει ότι έχει κάποιο σωματικό ελάττωμα ή κάποιο ιατρικό πρόβλημα.
Πολλαπλές παραισθήσεις. Τα άτομα με αυτόν τον τύπο παραληρητικής διαταραχής μπορεί να εμφανίσουν δύο ή περισσότερους από τους τύπους των ψευδαισθήσεων που αναφέρονται παραπάνω.

Ποια είναι τα αίτια της διαταραχής;

Όπως με πολλές άλλες ψυχωτικές διαταραχές, η ακριβής αιτία της παραληρητικής διαταραχής δεν είναι ακόμα γνωστή. Ωστόσο, εξετάζονται διάφοροι παράγοντες ως αίτια:

Γενετικοί παράγοντες. Το γεγονός ότι η παραληρητική διαταραχή είναι πιο συχνή σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό παραληρητικής διαταραχής ή σχιζοφρένειας υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει κάποιος γενετικός παράγοντας. Πιστεύεται ότι, όπως και με άλλες ψυχικές διαταραχές, υπάρχει κληρονομικότητα στην πάθηση.
Βιολογικοί παράγοντες. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι ανωμαλίες ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραληρητικών διαταραχών. Ανισορροπίες στους νευροδιαβιβαστές έχουν επίσης συνδεθεί με την εμφάνιση παραληρητικών συμπτωμάτων. Οι νευροδιαβιβαστές είναι ουσίες που βοηθούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου να στέλνουν μηνύματα μεταξύ τους.
Περιβαλλοντικοί / ψυχολογικοί παράγοντες. Στοιχεία δείχνουν ότι η παραληρητική διαταραχή μπορεί να προκληθεί από το άγχος. Το αλκοόλ και η κατάχρηση ναρκωτικών μπορούν επίσης να συμβάλουν στην πάθηση. Τα άτομα που τείνουν να είναι απομονωμένα, όπως μετανάστες ή άτομα με προβλήματα όρασης και ακοής, φαίνεται να είναι πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη παραληρητικής διαταραχής.

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Η θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής συνήθως περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά ανθεκτική στη θεραπεία μόνο με φαρμακευτική αγωγή. Άτομα με σοβαρά συμπτώματα μπορεί να χρειαστεί να νοσηλευτούν έως ότου σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους. Συχνά επίσης οι ασθενείς μπορεί να μην πιστεύουν ότι έχουν κάποιο ψυχικό πρόβλημα και ενδέχεται να αρνηθούν κάθε θεραπεία, συμπεριλαμβανομένης και της ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, η υποστήριξη και η επισήμανση της διαφοράς μεταξύ των συμπτωμάτων και της πραγματικότητας από το περιβάλλον του πάσχοντος μπορεί να τον βοηθήσουν να γίνει πιο διαλλακτικός και να συναντηθεί με τον θεράποντα ιατρό.

Τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της παραληρητικής διαταραχής είναι τα αντιψυχωσικά και περιλαμβάνουν:

Τα συμβατικά αντιψυχωσικά, που ονομάζονται επίσης νευροληπτικά. Αυτά τα φάρμακα λειτουργούν αποκλείοντας τους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που πιστεύεται ότι εμπλέκεται στην ανάπτυξη των παραισθήσεων. Τα αντιψυχωσικά περιλαμβάνουν τη χλωροπρομαζίνη, τη φλουφαναζίνη, την αλοπεριδόλη, τη θειοξιξίνη, την τριφλουοπεραζίνη, την υπερφαινζίνη και τη θειοριδαζίνη.
Τα νεότερα φάρμακα ‒που ονομάζονται άτυπα αντιψυχωσικά φάρμακα‒ φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά στη θεραπεία των συμπτωμάτων της παραληρητικής διαταραχής. Τα φάρμακα αυτά λειτουργούν αποκλείοντας τους υποδοχείς της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη είναι ένας άλλος νευροδιαβιβαστής που πιστεύεται ότι εμπλέκεται στην παραληρητική διαταραχή. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν τη ρισπεριδόνη, την κλοζαπίνη, την κουετιαπίνη, τη ζιπρασιδόνη και την ολανζαπίνη.
Άλλα φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνουν ηρεμιστικά και αντικαταθλιπτικά.