Η διάχυση της ευθύνης είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να αντιδράσουν σε κάποιο περιστατικό εντός μιας μεγάλης ομάδας ατόμων. Όταν οι άνθρωποι συναθροίζονται, αισθάνονται λιγότερη ευθύνη να δράσουν σε μια δεδομένη κατάσταση, καθώς υπάρχουν και άλλοι που μπορούν να το κάνουν.
Για παράδειγμα, σε έναν πολυσύχναστο δρόμο μιας μεγάλης πόλης ένας άνδρας πέφτει στο έδαφος και αρχίζει να συσπάται. Πολλοί άνθρωποι γυρίζουν και τον κοιτάζουν, αλλά κανείς δεν ζητά βοήθεια.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Να υπάρχουν δηλαδή τόσο πολλοί άνθρωποι παρόντες και κανείς να μην αισθάνεται την πίεση να ανταποκριθεί; Αυτή η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της διάχυσης της ευθύνης. Οι σκέψεις που επικρατούν εκείνη τη στιγμή είναι ότι «κάποιος άλλος πιθανότατα έχει ήδη ζητήσει βοήθεια» ή «κανείς άλλος δεν κάνει τίποτα, οπότε δεν πρέπει να είναι κάτι τόσο σοβαρό».
Η διάσημη έρευνα
Σε μια σειρά ερευνητικών πειραμάτων που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι ερευνητές Τζον Ντάρλεϊ και Μπιμπ Λατάνε ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να μπουν σε ένα δωμάτιο που ξαφνικά άρχισε να γεμίζει με καπνό και στη συνέχεια να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες υπήρχαν και δύο άτομα της ερευνητικής ομάδας.
Στην πρώτη περίπτωση, οι συμμετέχοντες ήταν μόνοι όταν ο καπνός εμφανίστηκε στο δωμάτιο. Το 75% των ατόμων ανέφεραν αμέσως τον καπνό στους ερευνητές. Στη δεύτερη περίπτωση, τα δύο άτομα που είχαν βάλει οι ερευνητές δεν αντέδρασαν καθόλου μόλις το δωμάτιο άρχισε να γεμίζει με καπνό. Εφόσον αυτοί οι δύο αγνόησαν τον καπνό, μόνο το 10% των συμμετεχόντων τον ανέφεραν.
Ο Ντάρλεϊ και ο Λατάνε σημείωσαν ότι όταν ένα άτομο παρατηρήσει πως συμβαίνει κάτι, πρέπει πρώτα να αξιολογήσει μια σειρά από παραμέτρους:
- Το πρώτο βήμα περιλαμβάνει την ίδια την επίγνωση του προβλήματος.
- Στη συνέχεια, το άτομο πρέπει να αποφασίσει εάν αυτό που συμβαίνει είναι πραγματικά έκτακτη ανάγκη.
- Το επόμενο βήμα είναι ίσως η πιο κρίσιμη απόφαση σε αυτή τη διαδικασία: Η απόφαση να αναλάβει την προσωπική ευθύνη που του αναλογεί ως μέρος της κοινωνίας.
- Στη συνέχεια, το άτομο πρέπει να αποφασίσει πώς πρέπει να δράσει.
- Τέλος, πρέπει πραγματικά να αναλάβει δράση.
Αυτό που περιπλέκει τη διαδικασία είναι ότι αυτές οι αποφάσεις συνήθως πρέπει να λαμβάνονται γρήγορα. Συχνά υπάρχει κίνδυνος, άγχος και φόβος.
Διάχυση της ευθύνης και παράγοντες
Εάν οι μάρτυρες σε ένα γεγονός δεν είναι πραγματικά σίγουροι για το τι συμβαίνει, για το ποιος βρίσκεται σε μπελά ή δεν είναι σίγουροι αν το άτομο χρειάζεται πραγματικά βοήθεια, τότε είναι πολύ λιγότερο πιθανό να δράσουν.
Από την άλλη, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να βοηθήσουν εάν έχουν κάποιο είδος σύνδεσης ή οικειότητας με το άτομο που αντιμετωπίζει πρόβλημα. Εάν ένα θύμα έρθει επίσης σε οπτική επαφή και ζητήσει βοήθεια από κάποιο άτομο, αυτό το άτομο, συνήθως, θα αισθανθεί υποχρεωμένο να ανταποκριθεί.
Μερικές φορές οι άνθρωποι δεν μπαίνουν στη διαδικασία να βοηθήσουν επειδή δεν αισθάνονται ικανοί να ανταποκριθούν στην περίσταση. Ένα άτομο που έχει λάβει ειδική εκπαίδευση σε πρώτες βοήθειες και CPR πιθανότατα θα αισθανθεί πιο ικανό να προσφέρει βοήθεια σε κάποιον που έχει πάθει έμφραγμα.
Διάχυση ευθύνης στην καθημερινή ζωή
Συχνά σκεφτόμαστε το φαινόμενο της διάχυσης της ευθύνης στο πλαίσιο καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, μπορεί να συμβεί και σε καθημερινά γεγονότα. Για παράδειγμα, η διάχυση της ευθύνης θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί δεν υπάρχει ο ίδιος ζήλος και η ίδια προσπάθεια σε ένα ομαδικό project απ’ ό,τι σε ένα ατομικό (η ευθύνη μοιράζεται σε όλους τους συνεργάτες).
Μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί το μοίρασμα των εργασιών του σπιτιού είναι συχνά δύσκολο. Πολλές φορές τα ζευγάρια ή οι συγκάτοικοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να αφήσουν τα βρόμικα πιάτα στον νεροχύτη, καθώς δεν αισθάνονται την ίδια υποχρέωση να τα πλύνουν όπως αν έμεναν μόνοι τους. Με άλλα λόγια, η διάχυση της ευθύνης δεν είναι απλώς κάτι που συμβαίνει μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή.
Στοιχεία από: thoughtco.com verywellmind.com