Η ανοσμία ήρθε στο προσκήνιο τον τελευταίο χρόνο ως ένα σύνηθες σύμπτωμα σε ασθενείς με Covid-19. Είναι μια νευροαισθητηριακή διαταραχή με απώλεια της αίσθησης της μυρωδιάς.

Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν απώλεια της όσφρησης; Πώς αποκαθίσταται η αίσθηση της οσμής έπειτα από μια ασθένεια; Υπάρχει αντιμετώπιση με φυσικούς τρόπους; Ένα πρόγραμμα 12 εβδομάδων με αιθέρια έλαια συμβάλλει στην αποκατάσταση της ανοσμίας.

Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη σε 18 ευρωπαϊκά νοσοκομεία με περισσότερους από 2.000 άνδρες και γυναίκες που είχαν θετικά αποτελέσματα στον ιό SARS-CoV-2, το 73% των ασθενών ανέφεραν μια ξαφνική και ολική απώλεια της αίσθησης της όσφρησης. Το 14% σημείωσε μείωση της οσφρητικής ευαισθησίας (υποσμία), τις περισσότερες φορές σε συνδυασμό με διαταραχές της γεύσης.

Πώς αποκαθίσταται η αίσθηση της οσμής έπειτα από μια ασθένεια; Συνήθως λένε ότι αργά ή γρήγορα θα επιστρέψει. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν ανοσμία, η οποία μάλιστα σχετίζεται με διάφορες ασθένειες.

Ποιες ασθένειες συσχετίζονται με την ανοσμία;

Οι πιο συνηθισμένες ασθένειες που σχετίζονται με την ανοσμία είναι το συνάχι, η ιγμορίτιδα και οι ρινικοί πολύποδες. Άλλες αιτίες της απώλειας της όσφρησης μπορεί να είναι:

• Προβλήματα με την εσωτερική ρινική κοιλότητα (κρυολογήματα, αλλεργική ρινίτιδα, γρίπη, μη αλλεργική ρινίτιδα)
• Παρεμπόδιση των ρινικών διόδων (λόγω παραμόρφωσης του οστού, όγκων, ρινικών πολυπόδων)
• Βλάβες στον εγκέφαλο ή τα νεύρα (ρινοπλαστική, εγκεφαλική επέμβαση, νόσος του Huntington, ακτινοθεραπεία, διαβητική υπογλυκαιμία, γήρανση).

Αίσθηση της όσφρησης: Η διαδικασία

Οι μυρωδιές εισέρχονται στη ρινική κοιλότητα. Το μάσημα απελευθερώνει έναν αριθμό οσμικών μορίων στο πίσω μέρος του λαιμού:

• Οι οσμές φτάνουν στο οσφρητικό επιθήλιο: το χημικό μήνυμα μετατρέπεται σε ηλεκτρικό μήνυμα και διεγείρει τον σχηματισμό νέων αισθητήριων νευρώνων.
• Το μήνυμα της μυρωδιάς μεταδίδεται στον οσφρητικό βολβό του εγκεφάλου.
• Φτάνει στην αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο. Η αμυγδαλή επεξεργάζεται το συναίσθημα, ευχάριστο ή δυσάρεστο, που προκαλείται από τη μυρωδιά. Ο ιππόκαμπος παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαδικασία της μνήμης. Γι’ αυτό οι μυρωδιές συνδέονται με τις αναμνήσεις μας!
• Το μήνυμα της οσμής φτάνει στον τροχιακό φλοιό. Είναι αυτός που σχετίζεται με τις συνειδητές αισθήσεις της μυρωδιάς και της γεύσης.

 Τι ακριβώς συμβαίνει με την ανοσμία;

Το πιο σοβαρό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι πως οι ασθενείς με ανοσμία δεν μπορούν να μυρίσουν τον καπνό ή το χαλασμένο φαγητό,το υγραέριο, κάτι που μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνο για την υγεία τους. Επιπλέον, η απουσία οσμής μειώνει τη γεύση, με αποτέλεσμα τη μείωση της όρεξης και συνακόλουθα την απώλεια βάρους.

Η απώλεια της όσφρησης επηρεάζει και τις ευχάριστες αναμνήσεις που είναι συνδεδεμένες με μυρωδιές, αφού χάνεται η σύνδεση με ανθρώπους, τόπους και συναισθηματικές εμπειρίες. Αυτό δημιουργεί αισθήματα άγχους, απογοήτευσης, απομόνωσης και θλίψης.

Η ανοσμία προκαλείται γενικά από τη δυσκολία να φτάσουν οι οσμές στην κορυφή της μύτης, είτε λόγω οιδήματος ή απόφραξης στη μύτη είτε λόγω κάποιου προβλήματος με τα νευρικά σήματα από τη μύτη στον εγκέφαλο. Ωστόσο, η ακριβής αιτία δεν μπορεί πάντα να προσδιοριστεί. Σε αυτή την περίπτωση η κατάσταση αναφέρεται ως ιδιοπαθής ανοσμία.

Εκτιμάται ότι το 10-15% του πληθυσμού έχει ήδη υποστεί μια περισσότερο ή λιγότερο σοβαρή διαταραχή της οσμής από ιογενείς ασθένειες.

Στις περιπτώσεις των ιογενών λοιμώξεων καταστρέφονται τα κύτταρα του οσφρητικού επιθηλίου που είναι υπεύθυνα για την ανίχνευση των οσμικών μορίων που κυκλοφορούν στον αέρα.

Στις περιπτώσεις των εγκεφαλικών κακώσεων μπορεί να δημιουργηθεί τραυματισμός στο οσφρητικό νεύρο που συνδέει τη μύτη με τον εγκέφαλο.

Υπάρχει όμως και η φυσιολογική γήρανση του οσφρητικού οργάνου, καθώς υπάρχει η εκτίμηση ότι σε ηλικίες άνω των 75 ετών επηρεάζεται το 80% των ανθρώπων.

Ποιες είναι οι θεραπείες;

Όταν η ανοσμία προκαλείται από κρυολογήματα, αλλεργίες ή ιγμορίτιδα, συνήθως υποχωρεί μόνη της μέσα σε λίγες ημέρες. Διαφορετικά, ίσως χρειαστεί η λήψη αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση κάποιας λοίμωξης.

Αν η πάθηση οφείλεται σε αλλεργία, συνήθως ό γιατρός χορηγεί κορτιζονούχα ή αντιισταμινικά φάρμακα. Αν η πάθηση οφείλεται σε πολύποδες ή σε στραβό διάφραγμα, προτείνεται αφαίρεση των ρινικών πολυπόδων ή αντίστοιχα ευθειασμός του ρινικού διαφράγματος, σε συνδυασμό με καυτηρίαση. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η ανοσμία μπορεί να είναι μόνιμη.

Τεχνικές οσφρητικής εκπαίδευσης της ανοσμίας

Ο καθηγητής Thomas Hummel ερευνά εντατικά το θέμα της παραμόρφωσης και της απώλειας μυρωδιάς στην κλινική ΩΡΛ του Πανεπιστημίου της Δρέσδης εδώ και πάνω από 10 χρόνια. Ελέγχει εάν η καθημερινή άσκηση μπορεί να αποκαταστήσει ή να βελτιώσει την αίσθηση της όσφρησης. Μαζί με την καθηγήτρια Caroline Huart από το Νοσοκομείο Saint-Luc του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών ερευνούν την αίσθηση της όσφρησης και τις επιπτώσεις της στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ. Αυτή την περίοδο μελετούν ενεργά την ανοσμία μετά τον Covid-19.

Οι καθηγητές ανέπτυξαν ένα πρωτόκολλο βασισμένο στην τακτική άσκηση με αρωματικά υλικά. Η μέθοδός τους λειτούργησε σε πολλούς ασθενείς, ανάλογα με το πώς χάθηκε η αίσθηση της όσφρησης. Κατά συνέπεια, η θετική επίδραση σε διαφορετικές ομάδες ασθενών ήταν διαφορετική και έπειτα από μια πορεία 12-36 εβδομάδων σημειώθηκε ότι το 25% έως 60% των ασθενών είχαν καλύτερη αισθητηριακή οξύτητα.

Όταν κάποιος υποφέρει από απώλεια μυρωδιάς, ο πρωταρχικός στόχος είναι να γίνει ανίχνευση των αισθήσεων και, στη συνέχεια, προσπάθεια αναγνώρισης.

Αντιμετώπιση με αιθέρια έλαια

Η Ένωση Anosmie.org, με τους Jean-Michel Maillard, ιδρυτικό πρόεδρο της Ένωσης, και τον νευροβιολόγο διευθυντή έρευνας της νευροεπιστήμης στο CNRS, Hirac Gurden, τροποποίησε το πρωτόκολλο αποκατάστασης για χρήση στο σπίτι. Το μόνο που χρειάζεται είναι τέσσερα έως έξι αρωματικά υλικά που προετοιμάζονται για ασφαλή δοκιμή και δύο σύντομες συνεδρίες κάθε μέρα, πρωί και βράδυ, για 12-24 εβδομάδες.

Ο ασθενής αναπνέει διαδοχικά όλα τα υλικά σε αραίωση 2% (κάθε μέρα με διαφορετική σειρά). Επικεντρώνει τις αισθήσεις του στις μυρωδιές περίπου 20 δευτερόλεπτα ανά υλικό, με ένα μικρό διάλειμμα για χαλαρές αναπνοές μεταξύ των υλικών. Έχοντας εισπνεύσει τα υλικά, ο ασθενής καταγράφει τα συναισθήματά του. Είναι σημαντικό να μυρίσει τα υλικά που είχαν καλύτερη αισθητηριακή οξύτητα, χωρίς να γνωρίζει τα ονόματά τους, Έτσι, η αντίληψη να μπορεί να προκληθεί από τις μυρωδιές και τις σχετικές αναμνήσεις και συναισθήματα και όχι από τα ονόματα των υλικών.

Τα αρώματα είναι εκχυλίσματα φυτών από:

• Λεμόνι (λεμονόχορτο)
• Γαρίφαλο (ευγενόλη)
• Τριαντάφυλλο (φαινυλαιθανόλη)
• Ευκάλυπτο (ευκαλυπτόλη)
• Μέντα
• Κόκκους καφέ

Τα αιθέρια έλαια με δόση 2% (20 σταγόνες σε 50 ml νερού) πρέπει να μυρίζονται «τυφλά», 2 φορές την ημέρα και για 12 εβδομάδες. Το αποτέλεσμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη σοβαρότητα της διαταραχής.

Η οσφρητική εκπαίδευση είναι χρήσιμη όχι μόνο για όσους πάσχουν από ανοσμία ή υποσμία (ελλιπής απώλεια μυρωδιάς), αλλά και για υγιείς ανθρώπους με φυσιολογική αίσθηση οσμής, καθώς βοηθά στην ανάπτυξη και την εκπαίδευση της αίσθησης της όσφρησης. Οι υγιείς άνθρωποι μπορούν να μειώσουν τη συγκέντρωση από 2% σε 0,2% ή χαμηλότερη, προκειμένου να εκπαιδεύσουν την κατώτατη τιμή των οσμών.