Η βία και οι μορφές της είναι ουσιαστικά η ακραία εκδήλωση της επιθετικότητας. Η βία έχει πολλές αιτίες, όπως την απογοήτευση, την έκθεση σε βία, τα μέσα ενημέρωσης και την τάση να βλέπουμε τις ενέργειες άλλων ανθρώπων ως εχθρικές, ακόμη κι όταν δεν είναι.

Ορισμένες καταστάσεις αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο βίας και επιθετικότητας, όπως η κατανάλωση αλκοόλ, οι προσβολές και άλλες προκλήσεις και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η ζέστη και ο υπερπληθυσμός. Η βία έχει επίσης αποδειχτεί ότι είναι ένα εξαιρετικά δαπανηρό ζήτημα. Μόνο το 2015 ο συνολικός αντίκτυπός της στην παγκόσμια οικονομία εκτιμήθηκε σε 13,6 τρισεκατομμύρια δολάρια – ποσοστό που ισοδυναμεί με το 13,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Η βία έχει γίνει όλο και περισσότερο διαπροσωπική και συνδέεται συχνά με την εγκληματική δραστηριότητα, ιδίως στις αστικές περιοχές. Σύμφωνα με παγκόσμια μελέτη του ΟΗΕ, η σκόπιμη ανθρωποκτονία ήταν η αιτία θανάτων σχεδόν μισού εκατομμυρίου ανθρώπων σε όλο τον κόσμο το 2012.

Βία και κατηγορίες

Η βία χωρίζεται σε τρεις ευρείες κατηγορίες ανάλογα με το ποιοι είναι οι δράστες και τα θύματα βίαιων πράξεων:

• Η αυτοκατευθυνόμενη βία, η οποία αναφέρεται σε βίαιες πράξεις που ένα άτομο επιβάλλει στον εαυτό του και περιλαμβάνει τον αυτοακρωτηριασμό και τις αυτοκτονικές συμπεριφορές (συμπεριλαμβανομένων αυτοκτονικών σκέψεων καθώς και απόπειρα και ολοκληρωμένη αυτοκτονία).
• Η διαπροσωπική βία, η οποία αναφέρεται στη βία που προκαλείται από άλλο άτομο ή από μια μικρή ομάδα ατόμων. Μπορεί να χωριστεί σε δύο υποκατηγορίες:
  1. Ενδοοικογενειακή βία – βία δηλαδή μεταξύ των μελών της οικογένειας και των οικείων συντρόφων, συνήθως, αν και όχι αποκλειστικά, που συμβαίνουν στο ίδιο σπίτι.
  2. Κοινωνική βία – βία μεταξύ ατόμων που δεν έχουν σχέση και που μπορεί να γνωρίζουν ή να μη γνωρίζουν ο ένας τον άλλον.
• Η συλλογική βία, η οποία μπορεί να οριστεί ως η χρήση της βίας από άτομα που ταυτίζονται ως μέλη μιας ομάδας –είτε αυτή η ομάδα είναι εφήμερη είτε έχει μια πιο σταθερή ταυτότητα– εναντίον άλλης ομάδας ή ομάδας ατόμων, προκειμένου να επιτευχθούν πολιτικοί, οικονομικοί ή κοινωνικοί στόχοι.

Βία και διαφορετικές μορφές

Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τη φύση των πράξεων βίας, εμφανίζονται οι παρακάτω μορφές που μπορεί να εκδηλωθεί η βία:

• Φυσική βία, που είναι η σκόπιμη χρήση σωματικής βίας και εκδηλώνεται με την πρόκληση βλάβης, τραυματισμού, αναπηρίας ή θανάτου. Οι εκδηλώσεις αυτές περιλαμβάνουν: γρατσούνισμα, απώθηση, δάγκωμα, πνιγμό, χαστούκι, χτύπημα, καύση, χρήση όπλου και ακινητοποίηση και γενικότερα ό,τι περιλαμβάνει σωματική επαφή χωρίς τη θέληση του άλλου ανθρώπου.

Αυτός ο τύπος βίας όχι μόνο οδηγεί σε σωματική βλάβη, αλλά μπορεί επίσης να έχει σοβαρές αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις – για παράδειγμα, εάν ένα παιδί είναι συχνά θύμα σωματικής βίας στο σπίτι, μπορεί να υποφέρει από προβλήματα ψυχικής υγείας.

• Η σεξουαλική βία περιλαμβάνει μια σεξουαλική πράξη που διαπράττεται ή επιχειρείται εναντίον ενός θύματος το οποίο δεν έχει δώσει ελεύθερα τη συγκατάθεσή του ή το οποίο δεν μπορεί να συναινέσει ή να αρνηθεί. Αυτό περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε: αναγκαστική, ανεπιθύμητη διείσδυση υπό την επήρεια αλκοόλ / ναρκωτικών, σεξουαλική επαφή ή πράξεις μη επαφής αλλά σεξουαλικού χαρακτήρα. Αν ένας δράστης εξαναγκάσει το θύμα να κάνει σεξουαλικές πράξεις με τρίτο πρόσωπο, κι αυτό χαρακτηρίζεται ως σεξουαλική βία.

Αυτός ο τύπος βίας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σωματική βλάβη και στις περισσότερες περιπτώσεις έχει και σοβαρές αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις.

• Η ψυχολογική βία (αναφέρεται επίσης ως συναισθηματική ή πνευματική κακοποίηση) περιλαμβάνει τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία που χρησιμοποιείται με την πρόθεση να βλάψει κάποιον άλλον συναισθηματικά ή να ασκήσει έλεγχο πάνω του. Ο αντίκτυπος που έχει η ψυχολογική βία μπορεί να είναι εξίσου σημαντικός με τις άλλες μορφές βίας, καθώς ο δράστης υποβάλλει το θύμα σε καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποια μορφή ψυχολογικού τραύματος, όπως άγχος, κατάθλιψη ή μετατραυματικό στρες. Αυτό περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε:
  1. εκφραστική επιθετικότητα (π.χ. εξευτελιστική και ταπεινωτική)
  2. καταναγκαστικό έλεγχο (π.χ. περιορισμός πρόσβασης σε πράγματα ή άτομα και παρακολούθηση ενός ατόμου)
  3. απειλές σωματικής ή σεξουαλικής βίας
  4. εκμετάλλευση της ευπάθειας ενός ατόμου (π.χ. αναπηρία).

Αυτό όχι μόνο οδηγεί σε προβλήματα ψυχικής υγείας, αλλά και σε σοβαρά σωματικά προβλήματα, όπως ψυχοσωματικές διαταραχές.

Στοιχεία από: apa.org saferspaces.org.za