Η ναρκοληψία είναι μια χρόνια νευρολογική διαταραχή που τα συμπτώματα της επηρεάζουν την ικανότητα του εγκεφάλου να ελέγχει τους κύκλους του ύπνου. Τα άτομα με ναρκοληψία έχουν υπερβολική, ανεξέλεγκτη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Η ναρκοληψία εμφανίζεται εξίσου σε άντρες και γυναίκες. Τα συμπτώματα συχνά ξεκινούν από νωρίς (7 έως 25 ετών), αλλά μπορεί να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής. Εκτιμάται ότι 135.000-200.000 άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ναρκοληψία. Ωστόσο, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν διαγνωστεί, ο αριθμός μπορεί να είναι υψηλότερος.

Ναρκοληψία και συμπτώματα

Η ναρκοληψία είναι χρόνια πάθηση, αλλά συνήθως δεν επιδεινώνεται καθώς το άτομο γερνά. Η ναρκοληψία περιλαμβάνει συμπτώματα που μπορεί να βελτιωθούν με την πάροδο του χρόνου, αλλά δεν εξαφανίζονται ποτέ εντελώς. Τα πιο συνήθη είναι η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, η καταπληξία, η παράλυση του ύπνου και οι παραισθήσεις. Αν και όλοι οι νοσούντες παρουσιάζουν ως σύμπτωμα την υπερβολική υπνηλία, μόνο το 10-25% των προσβεβλημένων ατόμων θα βιώσουν όλα τα άλλα συμπτώματα στη διάρκεια της ζωής τους.

Υπερβολική υπνηλία. Όλα τα άτομα με ναρκοληψία εμφανίζουν συμπτώματα υπερβολικής υπνηλίας. Η υπνηλία είναι πολύ επίμονη, ανεξάρτητα από το πόσο κοιμάται ένα άτομο τη νύχτα. Ωστόσο, η υπνηλία στη ναρκοληψία μοιάζει περισσότερο με ξαφνική επίθεση νύστας, χωρίς να έρχεται κλιμακωτά.
Καταπληξία. Πρόκειται για την ξαφνική απώλεια ελέγχου των μυών ενώ το άτομο είναι ξύπνιο. Συχνά προκαλείται από έντονα συναισθήματα, όπως χαρά, φόβος, θυμός, άγχος ή ενθουσιασμός. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν ένα ή και δύο περιστατικά καταπληξίας στη ζωή τους, ενώ άλλοι μπορεί να ταλαιπωρούνται αρκετές φορές την ημέρα. Τα περιστατικά καταπληξίας μπορεί να είναι ήπια και να περιλαμβάνουν μόνο μια στιγμιαία αδυναμία σε περιορισμένο αριθμό μυών. Τα πιο σοβαρά περιστατικά, όμως, εμφανίζουν ολική κατάρρευση του σώματος και τα άτομα αδυνατούν να κουνηθούν, να μιλήσουν και να κρατήσουν τα μάτια τους ανοιχτά. Σε όλες τις περιπτώσεις οι νοσούντες έχουν τη συνείδησή τους, σε αντίθεση με τις περιπτώσεις λιποθυμίας. Τα επεισόδια διαρκούν το πολύ λίγα λεπτά και επιλύονται σχεδόν αμέσως από μόνα τους.

Ψευδαισθήσεις. Πολύ ζωντανές και μερικές φορές τρομακτικές εικόνες μπορούν να συνοδεύσουν την παράλυση της καταπληξίας. Τις περισσότερες φορές το περιεχόμενο των ψευδαισθήσεων είναι κυρίως οπτικό, όμως μπορεί να εμπλέκεται οποιαδήποτε από τις άλλες αισθήσεις.

Τύποι ναρκοληψίας και αίτια

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι ναρκοληψίας:

Ναρκοληψία τύπου 1. Αυτή η διάγνωση αναφέρεται σε άτομα που παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα της εγκεφαλικής ορμόνης υποκριτίνη. Ακόμα αναφέρεται σε άτομα που έχουν εμφανίσει καταπληξία και ταλαιπωρούνται από υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ναρκοληψία τύπου 2. Τα άτομα με αυτή την πάθηση αντιμετωπίζουν υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά συνήθως δεν εμφανίζουν καταπληξία. Έχουν λιγότερο σοβαρά συμπτώματα ναρκοληψίας και φυσιολογικότερα επίπεδα υποκριτίνης.

Ποια αίτια προκαλούν ναρκοληψία;

Τα αίτια της ναρκοληψίας μπορεί να είναι ποικίλα. Σχεδόν όλα τα άτομα με ναρκοληψία που εμφανίζουν καταπληξία έχουν, για παράδειγμα, εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα της εγκεφαλικής ορμόνης υποκριτίνης, η οποία ρυθμίζει τον ύπνο REM. Η ναρκοληψία μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων που προκαλούν χαμηλά επίπεδα υποκριτίνης.

Αυτοάνοσες διαταραχές. Οι αυτοάνοσες διαταραχές εμφανίζονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος στρέφεται εναντίον του εαυτού του και επιτίθεται κατά λάθος σε υγιή κύτταρα ή ιστούς. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ατόμων με ναρκοληψία επιτίθεται επιλεκτικά στα εγκεφαλικά κύτταρα που περιέχουν υποκριτίνη.
Οικογενειακό ιστορικό. Οι περισσότερες περιπτώσεις ναρκοληψίας εκδηλώνονται τυχαία, γεγονός που δείχνει ότι η διαταραχή εμφανίζεται σε άτομα χωρίς κάποιο σχετικό οικογενειακό ιστορικό. Ωστόσο, μερικές φορές έως και το 10% των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με ναρκοληψία ανέφεραν ότι έχουν συγγενή με παρόμοια συμπτώματα.
Τραυματισμοί εγκεφάλου. Η ναρκοληψία μπορεί να προκύψει ‒σπάνια‒ από κάποιον τραυματισμό του εγκεφάλου. Ενδεχομένως αν τραυματιστούν οι περιοχές που ρυθμίζουν την εγρήγορση και τον ύπνο REM, να προκληθεί στο άτομο ναρκοληψία.

Διαθέσιμες θεραπείες

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία πλήρους ίασης, ορισμένα από τα συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με φάρμακα και αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Μοδαφινίλη. Η αρχική θεραπεία είναι συνήθως κάποιο διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η μοδαφινίλη. Συνταγογραφείται συνήθως επειδή είναι λιγότερο εθιστικό και έχει λιγότερες παρενέργειες από τα παλαιότερα διεγερτικά. Στους περισσότερους ανθρώπους δρα αποτελεσματικά στη μείωση της υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης. Σε περιπτώσεις όπου η μοδαφινίλη δεν είναι αποτελεσματική, οι γιατροί μπορεί να συνταγογραφήσουν διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης. Ωστόσο, αυτά τα φάρμακα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, διότι συνοδεύονται από παρενέργειες όπως νευρικότητα, αναταραχή, διαταραχές στον καρδιακό ρυθμό και διαταραχή του νυχτερινού ύπνου. Επιπλέον, είναι πολύ εθιστικά και η περίπτωση κατάχρησης μεγάλη.

Φυσική αντιμετώπιση

Σταθερό πρόγραμμα ύπνου. Ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου ενδέχεται να βοηθήσει τα άτομα με ναρκοληψία να κοιμηθούν καλύτερα.
Αποφυγή καφεΐνης. Τα άτομα με ναρκοληψία πρέπει να αποφεύγουν την καφεΐνη αρκετές ώρες πριν κοιμηθούν.
Αποφυγή καπνίσματος, ειδικά τη νύχτα.
Καθημερινή άσκηση. Η άσκηση για τουλάχιστον 20 λεπτά την ημέρα, 4 ή 5 ώρες πριν από τον ύπνο, μπορεί να βελτιώνει επίσης την ποιότητα και τη διάρκειά του.
Χαλάρωση πριν από τον ύπνο. Χαλαρωτικές δραστηριότητες, όπως ένα ζεστό μπάνιο πριν από τον ύπνο, μπορεί να αποδειχτούν ευεργετικές. Βοηθά επίσης σημαντικά το υπνοδωμάτιο να είναι δροσερό.

Στοιχεία από: www.sleepfoundation.org www.nhs.uk www.ninds.nih.gov