Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί παρατηρούν ένα ανησυχητικό φαινόμενο: όλο και περισσότεροι νέοι ενήλικες κάτω των 50 ετών διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παχέος εντέρου, μια νόσο που παλαιότερα αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά άτομα άνω των 60.

Η αλλαγή αυτής της επιδημιολογικής εικόνας έχει θορυβήσει τη διεθνή ιατρική κοινότητα, καθώς η αύξηση των περιστατικών δεν φαίνεται να σχετίζεται ούτε με την κληρονομικότητα ούτε με τον πιο συστηματικό έλεγχο, αλλά με παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής – και κυρίως με τη διατροφή.

Η νέα επιδημιολογική τάση

Δεδομένα από Ευρώπη, ΗΠΑ και Αυστραλία δείχνουν ότι η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου στις ηλικίες 20–39 ετών έχει αυξηθεί κατά 4–8% ετησίως την τελευταία δεκαπενταετία.
Παράλληλα, στις μεγαλύτερες ηλικίες τα ποσοστά μειώνονται, χάρη στα προγράμματα πρόληψης και κολονοσκόπησης. Αυτό σημαίνει ότι η γενιά που μεγάλωσε μετά το 1980 εκτίθεται σε διαφορετικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους σε σχέση με τους γονείς της.

Ο ρόλος των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων

Οι ερευνητές στρέφουν πλέον το ενδιαφέρον τους σε μια συγκεκριμένη κατηγορία τροφών: τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (ultra-processed foods).
Πρόκειται για προϊόντα που περιέχουν τεχνητά πρόσθετα, ενισχυτικά γεύσης, γαλακτωματοποιητές και γλυκαντικά – και συχνά υποκαθιστούν τα φυσικά τρόφιμα στη σύγχρονη διατροφή.

Μια πρόσφατη μελέτη του 2025 στο Nature Reviews Endocrinology συσχέτισε για πρώτη φορά άμεσα την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με την αυξημένη εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου σε νέους ενήλικες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η αυξημένη πρόσληψη τέτοιων τροφών μπορεί να επιβαρύνει τον εντερικό φραγμό, να διαταράξει το μικροβίωμα και να ενισχύσει χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες που συνδέονται με την καρκινογένεση.

Τι δείχνουν οι μελέτες

Η British Medical Journal (BMJ) δημοσίευσε πολυετή μελέτη σε πάνω από 46.000 άνδρες με παρακολούθηση διάρκειας σχεδόν 30 ετών.
Η ομάδα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων εμφάνισε 29% υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, ακόμη και μετά τον έλεγχο για βάρος, κάπνισμα και φυσική δραστηριότητα.

Αντίστοιχα ευρήματα προέκυψαν και σε μελέτες σε γυναίκες και νέους ενήλικες, ενισχύοντας την υπόθεση ότι η επίδραση των επεξεργασμένων συστατικών είναι ανεξάρτητη από τον ΔΜΣ ή την ύπαρξη παχυσαρκίας.

Πώς επηρεάζουν τον οργανισμό

Οι μηχανισμοί μέσω των οποίων τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου περιλαμβάνουν:

• Αλλοίωση του εντερικού μικροβιώματος: μείωση των «καλών» βακτηρίων και αύξηση προφλεγμονωδών ειδών.

• Χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού, που οδηγεί σε μικροτραυματισμούς στο εντερικό τοίχωμα.

• Αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και διαταραχή της γλυκόζης, που δημιουργούν ορμονικό υπόβαθρο υπέρ της καρκινογένεσης.

• Έλλειψη φυτικών ινών και φυτοχημικών, τα οποία φυσιολογικά προστατεύουν το έντερο και υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό.

Επιπλέον, τα πρόσθετα όπως οι γαλακτωματοποιητές και τα τεχνητά γλυκαντικά έχουν βρεθεί σε πειραματικές μελέτες να ενθαρρύνουν τη φλεγμονή του εντέρου και να διευκολύνουν την ανάπτυξη όγκων σε προδιατεθειμένους οργανισμούς.

Γιατί αφορά κυρίως τους νέους

Η γενιά των σημερινών τριαντάρηδων και σαραντάρηδων μεγάλωσε σε περιβάλλον όπου τα έτοιμα γεύματα, τα snacks και τα ροφήματα υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη αποτελούσαν βασικό κομμάτι της καθημερινής διατροφής.
Η μακροχρόνια έκθεση σε αυτά τα προϊόντα, από την παιδική ηλικία, φαίνεται πως επιβαρύνει σταδιακά τον εντερικό μεταβολισμό, οδηγώντας σε μεταλλάξεις κυττάρων σε μικρότερη ηλικία απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Ενδεικτικά, τα νέα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου σε ηλικίες 20–29 ετών αυξήθηκαν κατά σχεδόν 8% ετησίως σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, σύμφωνα με ευρωπαϊκή μετα-ανάλυση του 2024.

Μπορεί να προληφθεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου ;

Η πρόληψη επικεντρώνεται στη διατροφή και τον τρόπο ζωής:

• περιορισμός των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων,

• αυξημένη πρόσληψη προβιοτικών και γιαουρτιού, που έχουν συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου,

• κατανάλωση φυτικών ινών, οσπρίων, φρούτων και λαχανικών,

• τακτική σωματική άσκηση και διατήρηση φυσιολογικού βάρους.

Επιπλέον, ο προληπτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση από τα 45 έτη και νωρίτερα σε άτομα με ιστορικό, παραμένει το πιο αποτελεσματικό εργαλείο πρώιμης διάγνωσης.

Η διατροφή ως “νέο φάρμακο”

Η ιατρική κοινότητα συγκλίνει στο ότι η διατροφή είναι ένας καθοριστικός παράγοντας δημόσιας υγείας.
Όπως κάποτε το κάπνισμα θεωρήθηκε το «καρκινογόνο του 20ού αιώνα», έτσι σήμερα οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα ίσως εξελιχθούν στο αντίστοιχο του 21ου αιώνα.

Η αλλαγή προς πιο φυσική, μεσογειακού τύπου διατροφή μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως πρόληψη αλλά και ως επένδυση στην υγεία του εντέρου και στη μακροζωία.

Πηγές

• Nature Reviews Endocrinology, 2025 – Ultra-Processed Foods and Colorectal Cancer

• British Medical Journal, 2022 – Association Between Ultra-Processed Food Consumption and Colorectal Cancer Risk

• World Cancer Research Fund – Diet, Nutrition, Physical Activity and Colorectal Cancer

✍ Συντακτική ομάδα Health4U.gr

Το άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν αντικαθιστά ιατρική γνωμάτευση.