Η βιταμίνη Α είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που παίζει ζωτικό ρόλο στον οργανισμό. Μπορεί να ληφθεί είτε με φυσικό τρόπο μέσα από διάφορα τρόφιμα είτε μέσω συμπληρωμάτων. 

H βιταμίνη Α είναι στην πραγματικότητα μια ομάδα λιποδιαλυτών ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων της ρετινόλης, του αμφιβληστροειδούς και της ρετινυλεστέρας

Υπάρχουν δύο μορφές βιταμίνης Α στα τρόφιμα:

• Η προσχηματισμένη βιταμίνη Α ‒ρετινόλη και ρετινυλεστέρες‒ εμφανίζεται αποκλειστικά σε ζωικά προϊόντα, όπως γαλακτοκομικά, συκώτι και ψάρια.
• Η προβιταμίνη Α καροτενοειδή είναι άφθονη σε φυτικές τροφές, όπως φρούτα, λαχανικά και έλαια.

Καθώς η βιταμίνη Α είναι λιποδιαλυτή, αποθηκεύεται από το σώμα για μελλοντική χρήση. Το μεγαλύτερο μέρος της αποθηκεύεται στο συκώτι με τη μορφή ρετινυλεστέρων.

Οφέλη της βιταμίνης Α

Η βιταμίνη Α είναι ένα σημαντικό στοιχείο, που ωφελεί την υγεία με πολλούς τρόπους.

• Ισχυρό αντιοξειδωτικό

Η προβιταμίνη Α, όπως και το βήτα-καροτένιο, το άλφα-καροτένιο και η βήτα-κρυπτοξανθίνη, είναι πρόδρομος της βιταμίνης Α και έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Τα καροτενοειδή καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, που μπορούν να βλάψουν το σώμα δημιουργώντας οξειδωτικό στρες. Το οξειδωτικό στρες έχει συνδεθεί με διάφορες χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος και οι καρδιακές παθήσεις.

• Αποτρέπει τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας

Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για την όραση και την υγεία των ματιών. Η επαρκής πρόσληψή της βοηθά στην προστασία από ορισμένες ασθένειες των ματιών, όπως ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας. Μελέτες δείχνουν ότι τα υψηλά επίπεδα σε βήτα-καροτένιο, άλφα-καροτένιο και βήτα-κρυπτοξανθίνη στο αίμα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της ωχράς κηλίδας έως και 25%.

• Προστασία από ορισμένους τύπους καρκίνου

Λόγω των αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων τους, τα πλούσια σε καροτενοειδή φρούτα και λαχανικά μπορεί να προστατεύσουν από ορισμένους τύπους καρκίνου. Μελέτη σε περισσότερους από 10.000 ενηλίκους διαπίστωσε ότι οι καπνιστές που είχαν υψηλά επίπεδα άλφα-καροτένιου και βήτα-κρυπτοξανθίνης στο αίμα είχαν από 46% έως 61% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του πνεύμονα από τους άλλους καπνιστές.

• Συμβάλλει στη γονιμότητα 

Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη στη γονιμότητα ανδρών και γυναικών, καθώς βοηθά στην υγεία του σπέρματος και των ωαρίων. Συμβάλλει επίσης στην υγεία του πλακούντα, στην ανάπτυξη και συντήρηση του εμβρυϊκού ιστού καθώς και στην ανάπτυξη του εμβρύου.

• Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα

Η βιταμίνη Α ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, διεγείροντας τα αντισώματα που προστατεύουν από ασθένειες και λοιμώξεις. Η βιταμίνη Α βοηθά στη δημιουργία ορισμένων κυττάρων, συμπεριλαμβανομένων των κυττάρων Β και Τ, τα οποία έχουν κεντρικό ρόλο στις ανοσοαποκρίσεις που προστατεύουν από ασθένειες.

Έλλειψη βιταμίνης Α

Αν και η ανεπάρκεια βιταμίνης Α είναι σπάνια σε ανεπτυγμένες χώρες, είναι αρκετά συχνή στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς αυτοί οι πληθυσμοί μπορεί να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε πηγές τροφίμων της βιταμίνης. Η ανεπάρκεια βιταμίνης Α μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές στην υγεία.

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., η ανεπάρκεια βιταμίνης Α είναι η κύρια αιτία τύφλωσης των παιδιών παγκοσμίως. Αυξάνει επίσης την εμφάνιση λοιμώξεων, όπως η ιλαρά και η διάρροια. Επιπλ

έον, η ανεπάρκεια βιταμίνης Α αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αναιμίας σε έγκυες γυναίκες και επηρεάζει αρνητικά το έμβρυο, επιβραδύνοντας την ανάπτυξή του.

Τα λιγότερο σοβαρά συμπτώματα ανεπάρκειας βιταμίνης Α περιλαμβάνουν δερματικά προβλήματα, όπως υπερκεράτωση και ακμή.

Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Α

Υπάρχουν πολλές διατροφικές πηγές τόσο της προσχηματισμένης βιταμίνης Α όσο και της προβιταμίνης Α καροτενοειδών.

Τα τρόφιμα με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε προσχηματισμένη βιταμίνη Α είναι:

• Κρόκοι αυγών
• Συκώτι βοείου κρέατος
• Βούτυρο
• Μουρουνέλαιο
• Συκώτι κοτόπουλου
• Σολομός
• Τυρί τσένταρ
• Λουκάνικο συκωτιού
• Σκουμπρί

Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε προβιταμίνη Α καροτενοειδή, όπως το β-καροτένιο, είναι:

• Γλυκοπατάτες
• Κολοκύθι
• Καρότα
• Λάχανο
• Σπανάκι
• Πικραλίδα
• Σέσκουλο
• Κόκκινες πιπεριές.