Στην ψυχοπαθολογία, ως σύνδρομο Μινχάουζεν ορίζεται η πλασματική κατάσταση κάποιας ασθένειας, η οποία προκαλείται από το ίδιο το άτομο με σκοπό να τραβήξει την προσοχή, τη διαβεβαίωση ή την ενασχόληση των γύρω του με αυτό.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν (Munchausen Syndrome) εισήχθη πρώτη φορά ως όρος από τον Άγγλο ενδοκρινολόγο Ρίτσαρντ Άσερ κατά το 1951. Ονομάστηκε έτσι από ένα υπαρκτό πρόσωπο, τον βαρόνο Φον Μινχάουζεν, έναν Γερμανό ευγενή του 18ου αιώνα ο οποίος υπηρέτησε στον ρωσικό στρατό μέχρι το 1750. Με την επιστροφή του από τον στρατό, έγινε γνωστός για τις φανταστικές ιστορίες ταξιδιών και περιπετειών που διηγούνταν.

Στη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας, το σύνδρομο Μινχάουζεν ορίζεται ως πλασματική διαταραχή με σκόπιμη παραγωγή ή υπόκριση συμπτωμάτων ή ανικανοτήτων, σωματικών ή ψυχικών. Ο ασθενής υποκρίνεται συμπτώματα επανειλημμένως και χωρίς προφανή λόγο, ενώ μπορεί ακόμη και να προξενήσει βλάβη στον εαυτό του με στόχο την πραγματική πρόκληση συμπτωμάτων.

Αίτια

Τα αίτια του συνδρόμου δεν έχουν διευκρινιστεί σε απόλυτο βαθμό. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει πως τόσο βιολογικοί όσο και ψυχολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξή του. Επίσης, είναι πολύ ισχυρές οι ενδείξεις ιστορικού κακοποίησης ή παραμέλησης στα παιδικά χρόνια του ατόμου. Το σύνδρομο αυτό οφείλεται στη στέρηση συναισθηματικής πληρότητας κατά την παιδική ηλικία.

Σύνδρομο Μινχάουζεν, μια διανοητική διαταραχή

Πρόκειται για μια διανοητική διαταραχή κατά την οποία το άτομο επινοεί ασθένειες ή ‒σε ακόμη χειρότερες περιπτώσεις‒ τις προκαλεί το ίδιο στον εαυτό του με τη λήψη φαρμάκων. Η διαταραχή αυτή αφορά ως επί το πλείστον μητέρες. Αρκετές από αυτές πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας ή από το ίδιο σύνδρομο. Το άτομο με σύνδρομο Μινχάουζεν επιζητά συνεχώς την προσοχή και τη φροντίδα των άλλων και δεν διστάζει να προβεί ακόμη και σε ενέργειες αυτοτραυματισμού.

Άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή δεν ζητούν ποτέ βοήθεια από ψυχολόγο ή ψυχίατρο, καθώς αυτό θα σήμαινε πως θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τη χειραγώγηση και να αποδεχτούν πως χρειάζονται βοήθεια.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου

Ο πάσχων κατασκευάζει ένα πλαστό ιατρικό ιστορικό ή προκαλεί σημάδια μέσω του τραυματισμού σε ένα πρόσωπο το οποίο βρίσκεται υπό τη φροντίδα του. Αυτό μπορεί να είναι ένα παιδί, ένας ηλικιωμένος ή ένα ΑμεΑ, ούτως ώστε να χρειαστεί να αναζητήσει βοήθεια από ιατρικό προσωπικό και νοσοκομεία.

Οι μονάδες υγείας, μη γνωρίζοντας ότι βρίσκονται ενώπιον μιας τέτοιας διαταραχής, διευκολύνουν τη συνέχεια της κατάστασης του θύματος, το υποβάλλουν σε πληθώρα εξετάσεων και κατόπιν θεραπειών, ακόμη και επεμβάσεων που εντέλει είναι ανούσιες και επιβλαβείς, και χειροτερεύουν την κατάσταση.

Ο θύτης δεν έχει κάποιο υλικό κέρδος από αυτή την κατάσταση ούτε αποσκοπεί σε κάτι τέτοιο, αλλά καλύπτει την εσωτερική του ανάγκη να κερδίσει τον οίκτο και την προσοχή είτε του ιατρικού προσωπικού είτε άλλων ανθρώπων και λαμβάνει ευχαρίστηση μέσα από αυτό. Ο θύτης καταφέρνει και πείθει το περιβάλλον, γιατί πριν βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό του, έχει μελετήσει πολύ καλά τη νόσο που θέλει να υποκριθεί και γνωρίζει ακριβώς τη συμπτωματολογία ώστε να την προκαλέσει. Οι τρόποι που χρησιμοποιεί ποικίλλουν: δηλητηρίαση, τραύματα, αιμορραγία, μολύνσεις με τοξίνες ή φάρμακα, ασφυξία.

Συμπτώματα

Μπορεί στην αρχή τα συμπτώματα ασθένειας να είναι προσποιητά από τον ίδιο, όμως όταν η πάθηση βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, πρέπει να γνωρίζουμε πως τα προξενεί το ίδιο το άτομο στον εαυτό του. Τα συνήθη σωματικά τους συμπτώματα είναι:

Ναυτία
Ζαλάδα
Ίλιγγος
Κοιλιακό άλγος
Συχνή επίσκεψη σε νοσοκομεία και γιατρούς
Αιτήματα για επεμβατικές χειρουργικές επεμβάσεις

Επιπλοκές

Το άτομο με σύνδρομο Μινχάουζεν κινδυνεύει από πολλές επιπλοκές, όπως:

Θάνατος από αυτοτραυματισμό
Δηλητηρίαση ή αυτοτραυματισμός
Επιπλοκές από χειρουργικές επεμβάσεις
Παρενέργειες από συνταγογραφούμενα φάρμακα

Πρόγνωση και θεραπεία

Αυτό που προέχει είναι η υγεία και η ασφάλεια του παιδιού. Το πρόβλημα πρέπει να αποκαλυφθεί στην οικογένεια με υποστηρικτικό τρόπο και να γίνει άμεση αναφορά στα κέντρα παροχής φροντίδας παιδιών και στις νομικές αρχές. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί άμεση παραπομπή της μητέρας για ψυχιατρική και ψυχολογική περίθαλψη. Παράλληλα, το παιδί θα πρέπει να λάβει παιδοψυχιατρική υποστήριξη. Απαιτείται φαρμακευτική αγωγή και μακροχρόνια παρακολούθηση, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, όπου το κρίνουν οι Αρχές, αφαιρείται η επιμέλεια.

Η κλινική διαταραχή που «κατέλαβε» το Χόλιγουντ

Το σύνδρομο Μινχάουζεν έγινε γνωστό στη μεγάλη κινηματογραφική επιτυχία του Χόλιγουντ, το «Run». Η ταινία ακολουθεί τη Χλόη, μια νεαρή γυναίκα που προσπαθεί να ξεφύγει από την εμμονική αγάπη της μητέρας της. Η μητέρα είναι μια εξόχως φρικιαστική γυναίκα, η οποία θα προσπαθήσει μέχρι τέλους να κρατήσει την κόρη της απολύτως εξαρτώμενη από εκείνη.

Η τοξική –κυριολεκτικά σε αυτή την περίπτωση– μητρική φιγούρα δεν είναι άγνωστη στην ποπ κουλτούρα. H μητέρα παρακολουθεί κάθε κίνηση της κόρης της, ενώ από μικρή την έχει σε απόλυτη απομόνωση, κρατώντας πολλά μυστικά. Το παιδί, το οποίο είναι ένα άτομο με αναπηρία, υποψιάζεται πως η μητέρα της κάτι κρύβει και αρχίζει να στρέφεται εναντίον της, ενώ παράλληλα προσπαθεί να τρέξει και να φύγει μακριά από το ίδιο της το σπίτι και τον εφιάλτη που τη στοιχειώνει.

Yπόθεση Beverley Allitt

Η Beverley Allitt εργαζόταν στην κλινική του Λίνκολνσαϊρ της Αγγλίας ως νοσοκόμα για παιδιά και κατηγορήθηκε για τέσσερις ανθρωποκτονίες παιδιών, τρεις απόπειρες ανθρωποκτονίας και έξι βαριές σωματικές βλάβες. Η μέθοδος που χρησιμοποιούσε ήταν ενέσεις με ινσουλίνη ή κάλιο.

Το 1992 η Beverley Allitt καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Η διάγνωση ότι πάσχει από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου έγινε μετά την καταδίκη της. Νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο υψίστης ασφαλείας.