Τι είναι η υποθερμία; Ποια είναι τα αίτια και η αντιμετώπιση;

Η υποθερμία είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση κατά την οποία η θερμοκρασία του σώματος πέφτει κάτω από τους 35°C.

Το σώμα μας, υπό φυσιολογικές συνθήκες, διατηρεί θερμοκρασία γύρω στους 36,5–37,5°C για να εξασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία των ζωτικών οργάνων. Όταν αυτή η θερμοκρασία μειώνεται, αρχίζουν να επηρεάζονται σοβαρά το νευρικό σύστημα, η καρδιά και το αναπνευστικό.

Αίτια της υποθερμίας περιλαμβάνουν την έκθεση σε ακραίο ψύχος, τη διαμονή σε υγρό περιβάλλον χωρίς επαρκή ένδυση, την εμβάπτιση σε παγωμένο νερό και την κατανάλωση αλκοόλ που προκαλεί αγγειοδιαστολή και απώλεια θερμότητας. Επιπλέον, ηλικιωμένα άτομα, παιδιά και άτομα με χρόνιες παθήσεις ή κακή διατροφή είναι πιο επιρρεπή.

Η άμεση αντιμετώπιση είναι ζωτικής σημασίας. Πρέπει να μεταφερθεί το άτομο σε θερμό περιβάλλον, να αφαιρεθούν βρεγμένα ρούχα και να χρησιμοποιηθούν κουβέρτες ή θερμαντικά σώματα για να επανέλθει σταδιακά η θερμοκρασία. Ζεστά ροφήματα (όχι αλκοόλ) βοηθούν, αν το άτομο είναι σε εγρήγορση.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, απαιτείται επείγουσα ιατρική φροντίδα, ιδίως αν υπάρχει απώλεια συνείδησης ή αργός καρδιακός παλμός. Η σωστή και έγκαιρη αντίδραση μπορεί να αποβεί σωτήρια.

Ποια φάρμακα προκαλούν υποθερμία

Ορισμένα φαρμακευτικά σκευάσματα μπορούν να διαταράξουν τη θερμορύθμιση του σώματος, οδηγώντας σε υποθερμία, ειδικά όταν συνδυάζονται με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τα φάρμακα αυτά επιβραδύνουν το μεταβολισμό, περιορίζουν την αγγειοσυστολή ή επηρεάζουν τη συνείδηση και την κινητικότητα.

Ανάμεσα στα φάρμακα που σχετίζονται συχνά με υποθερμία περιλαμβάνονται:

• Αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά, SSRIs, MAOIs)

• Αντιψυχωσικά (όπως αλοπεριδόλη, κλοζαπίνη)

• Υπνωτικά/ηρεμιστικά (π.χ. βενζοδιαζεπίνες, ζολπιδέμη)

• Αντιυπερτασικά (όπως οι β-αναστολείς)

• Οπιοειδή αναλγητικά (μορφίνη, φαιντανύλη)

• Αντιδιαβητικά (όταν προκαλούν υπογλυκαιμία)

Ιδιαίτερα ευάλωτα είναι άτομα τρίτης ηλικίας και ασθενείς με νευρολογικά προβλήματα, στους οποίους τα φάρμακα αυτά μπορεί να έχουν εντονότερη επίδραση.

Η παρακολούθηση της θερμοκρασίας σε χρήστες τέτοιων φαρμάκων είναι απαραίτητη, κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες ή σε καταστάσεις κακουχίας.

Η ενημέρωση των ασθενών από τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό είναι καθοριστική. Σε κάθε περίπτωση πτώσης της θερμοκρασίας, καλό είναι να λαμβάνεται πλήρες ιστορικό φαρμακευτικής αγωγής, ώστε να εντοπίζονται πιθανές αιτίες και να προλαμβάνονται μελλοντικά επεισόδια.

Τι κρύβει η υποθερμία

Η υποθερμία, πέρα από εξωτερικούς παράγοντες, μπορεί να αποτελεί ένδειξη εσωτερικής δυσλειτουργίας του οργανισμού. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν οφείλεται μόνο σε ψύχος, αλλά μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ή η προειδοποίηση για μια σοβαρή πάθηση που απαιτεί διερεύνηση.

Για παράδειγμα, η υπογλυκαιμία και η υποθυρεοειδισμός είναι δύο μεταβολικές καταστάσεις που μειώνουν την ικανότητα του σώματος να παράγει θερμότητα. Επίσης, η σήψη (sepsis), ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ή ανοσοκατεσταλμένους, μπορεί να εκδηλωθεί όχι με πυρετό αλλά με υποθερμία, λόγω απορρύθμισης της θερμορύθμισης.

Ακόμα, εγκεφαλικά επεισόδια ή τραυματισμοί στον εγκέφαλο που επηρεάζουν το υποθάλαμο –το “κέντρο ελέγχου” της θερμοκρασίας– μπορούν να οδηγήσουν σε ανεξήγητη πτώση θερμοκρασίας. Σε νευροεκφυλιστικές νόσους όπως η άνοια, η υποθερμία εμφανίζεται συχνότερα λόγω απώλειας της ικανότητας να αντιδρά κάποιος σωστά στο κρύο.

Η υποθερμία λοιπόν μπορεί να λειτουργεί ως σιωπηλό σύμπτωμα. Αν παρατηρηθεί χωρίς προφανή αιτία, θα πρέπει να διερευνηθεί πλήρως με αιματολογικές, ενδοκρινολογικές και νευρολογικές εξετάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση του υποκείμενου προβλήματος σώζει ζωές.

Υποθερμία τι κάνω;

Όταν υποπτεύεσαι ότι κάποιος πάσχει από υποθερμία, η άμεση δράση μπορεί να κάνει τη διαφορά. Το πρώτο βήμα είναι να μετακινηθεί σε ζεστό, ξηρό περιβάλλον, μακριά από κρύο και ρεύματα. Αφαίρεσε τα βρεγμένα ρούχα και κάλυψέ τον με στεγνές κουβέρτες, ακόμη και με δικά σου ρούχα αν χρειάζεται.

Απέφυγε την απευθείας χρήση καυτών θερμαντικών πηγών ή θερμοφόρων, γιατί μπορεί να προκαλέσουν εγκαύματα, ειδικά αν η κυκλοφορία του αίματος έχει ήδη επιβραδυνθεί. Αν το άτομο έχει τις αισθήσεις του, μπορεί να πιει ένα χλιαρό ρόφημα (νερό, αφέψημα – όχι καφέ ή αλκοόλ).

Εάν ο πάσχων εμφανίζει σύγχυση, δυσκολία στην αναπνοή ή έχει χάσει τις αισθήσεις του, κάλεσε αμέσως ασθενοφόρο. Σε περιπτώσεις σοβαρής υποθερμίας, η καρδιά μπορεί να επιβραδυνθεί επικίνδυνα ή και να σταματήσει. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μην προσπαθήσεις θερμαινόμενο μασάζ ή γρήγορη αναθέρμανση – μόνο επαγγελματίας μπορεί να το διαχειριστεί σωστά.

Η υποθερμία απαιτεί σοβαρή μεταχείριση.

Μην υποτιμάς ούτε τα ήπια συμπτώματα, όπως ρίγος, σύγχυση ή αδυναμία. Αν έχεις αμφιβολία, πάντα προτίμησε τη δράση παρά την αναμονή.

Γιατί έχω υποθερμία

Το να νιώθεις διαρκώς κρύο ή να έχεις θερμοκρασία σώματος κάτω από το φυσιολογικό χωρίς έκθεση σε ψύχος είναι σημάδι που δεν πρέπει να αγνοείται. Πολλά υποκείμενα προβλήματα μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτό το φαινόμενο.

Ο υποθυρεοειδισμός είναι από τις συχνότερες αιτίες. Ο υπολειτουργικός θυρεοειδής επιβραδύνει τον μεταβολισμό, με αποτέλεσμα το σώμα να παράγει λιγότερη θερμότητα. Άλλες ενδοκρινικές διαταραχές, όπως η νόσος Addison, έχουν επίσης την ίδια επίδραση. Επίσης, σε υπογλυκαιμία, το σώμα δεν έχει αρκετή ενέργεια για να διατηρήσει θερμοκρασία.

Ο υποσιτισμός, η αφυδάτωση ή ακόμη και η χρόνια κόπωση μπορούν να μειώσουν την ικανότητα του οργανισμού να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του. Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με άνοια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, ακόμα και σε ήπιες κλιματικές συνθήκες. Τέλος, ορισμένα φάρμακα –ιδίως ηρεμιστικά και αντιψυχωσικά– συμβάλλουν στην εμφάνιση του φαινομένου.

Αν παρατηρείς συχνή ψυχρότητα, χαμηλή ενέργεια ή κρύα άκρα, μίλησε με γιατρό και ζήτησε εξετάσεις θυρεοειδούς, σακχάρου και επινεφριδίων. Μια απλή μέτρηση θερμοκρασίας μπορεί να κρύβει κάτι βαθύτερο που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.

Συχνές ερωτήσεις για την υποθερμία

Υποθερμία και καρκίνος

Στους ασθενείς με καρκίνο, η υποθερμία αποτελεί ένα σύνθετο φαινόμενο, το οποίο μπορεί να συνδέεται με την ίδια τη νόσο ή με τη θεραπεία της. Αν και το κοινό περιμένει τον πυρετό ως ένδειξη λοίμωξης, στους ογκολογικούς ασθενείς, η χαμηλή θερμοκρασία είναι εξίσου ανησυχητική.

Η χημειοθεραπεία εξασθενεί το ανοσοποιητικό και μπορεί να προκαλέσει σηπτικά επεισόδια που αντί για πυρετό εκδηλώνονται με υποθερμία. Επίσης, η καρκινική καχεξία, μια κατάσταση ακραίας εξάντλησης, μπορεί να μειώσει το μεταβολικό ρυθμό και να ρίξει τη θερμοκρασία. Η αναιμία, συχνή στον καρκίνο, επηρεάζει επίσης την κατανομή της θερμότητας.

Ο πόνος ή η λήψη ισχυρών αναλγητικών (π.χ. μορφίνη) μπορεί να περιορίσουν την κινητικότητα και να εμποδίσουν τις φυσιολογικές αντιδράσεις στο ψύχος. Σε συνδυασμό με κακή θρέψη και αδυναμία, η υποθερμία μπορεί να γίνει επικίνδυνη.

Για τον καρκινοπαθή, κάθε αλλαγή στη θερμοκρασία πρέπει να αξιολογείται με σοβαρότητα. Αν εμφανιστεί ανεξήγητη ψυχρότητα, λήθαργος, ή μπλε απόχρωση στο δέρμα, απαιτείται άμεση εξέταση. Η υποθερμία σε αυτό το πλαίσιο δεν είναι ποτέ “αθώα” και μπορεί να υποδεικνύει λοίμωξη, σήψη ή σοβαρή επιδείνωση της υγείας.