Η νυχτερινή μείωση της όρασης, ή αλλιώς νυχταλωπία, συμβαίνει όταν το μάτι δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, όπως για παράδειγμα τη νύχτα. Παρ’ όλα αυτά, δεν αποτελεί πάθηση από μόνη της, καθώς είναι αποτέλεσμα μιας υπάρχουσας οφθαλμικής διαταραχής.

Ο Νεκτάριος Δαμίγος, χειρουργός οφθαλμίατρος του Κέντρου Υγείας Νίκαιας, αναλύει μερικές από τις παθήσεις και τα αίτια που συνοδεύουν αυτό το σημαντικό σύμπτωμα που απασχολεί αρκετούς ανθρώπους.

Στην ουσία, το αντανακλαστικό της κόρης του ματιού (μύση-μυδρίαση) μάς βοηθάει να δεχόμαστε λιγότερα ή περισσότερα φωτεινά ερεθίσματα, μεγαλύτερη ή μικρότερη δέσμη φωτός καθώς και αυξημένη ή μειωμένη λειτουργία φωτοϋποδοχέων (light receptors) ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού. Στη νυχταλωπία οι λειτουργίες αυτές δεν γίνονται σωστά λόγω κάποιας πάθησης ή διαταραχής.

Λίγα λόγια για τη λειτουργία του οφθαλμού

Ο οφθαλμός απαρτίζεται από διάφορα διαθλαστικά μέσα, αρχής γενομένης από τον κερατοειδή, το υδατοειδές υγρό, τον κρυσταλλοειδή φακό και το υαλοειδές σώμα. Μια φωτεινή δέσμη εισέρχεται από αυτά τα μέσα και καταλήγει στον αμφιβληστροειδή για να απορροφηθεί από τα κύτταρα φωτοϋποδοχείς (κωνία – ραβδία). Τα κωνία είναι υπεύθυνα για την όρασή μας στο φως και τα ραβδία για την όρασή μας στο σκοτάδι. Η αναλογία των κυττάρων αυτών διαφέρει από το κέντρο (κεντρικό βοθρίο της ωχράς) προς την περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς.

Η κόρη του οφθαλμού είναι υπεύθυνη για το ποσοστό της φωτεινής δέσμης που θα φτάσει εκεί, καθώς έχει τη δυνατότητα να ανοίγει και να κλείνει ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού. Αυτό επιτυγχάνεται με τον σφιγκτήρα μυ της ίριδας. Την ίδια ακριβώς λειτουργία έχουν και οι φωτογραφικές μηχανές. Ανοιγοκλείνοντας δηλαδή το κλείστρο του φακού επιτρέπουν να περάσει το κατάλληλο μέγεθος φωτεινής δέσμης για να απεικονίσουν την καλύτερη φωτογραφία.

Πιθανές αιτίες

Η νυχταλωπία είναι αποτέλεσμα οφθαλμολογικών παθήσεων, πολλές από τις οποίες μπορούν να ιαθούν, ή ανεπάρκειας βιταμινών.

• Γλαύκωμα

Το γλαύκωμα αναφέρεται σε μια βλάβη του οπτικού νεύρου που συνήθως σχετίζεται με αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση και μείωση περιφερικού οπτικού πεδίου. Η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και σωστή ρύθμιση αποτελεί βασικό παράγοντα σταθεροποίησης αυτής την βλάβης, που είναι μη αναστρέψιμη.

• Καταρράκτης

Ο καταρράκτης αποτελεί βασικό παράγοντα μείωσης ή θόλωσης της όρασης. Αυτό συμβαίνει λόγω διαταραχών των πρωτεϊνών και των κρυσταλλίνων του κρυσταλλοειδούς φακού, συνήθως λόγω της γήρανσης. Η θόλωσή του αυτή αποκλείει ένα μέρος του φωτός να εισέλθει, κάνοντας την όρασή μας πιο δύσκολη στο σκοτάδι. Η χειρουργική εξαίρεση του φακού ενδείκνυται σε αυτή την περίπτωση.

• Μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός

Τα άτομα με τέτοιες διαθλαστικές ανωμαλίες δυσκολεύονται να δουν καθαρά την ημέρα αλλά και τη νύχτα, διότι οι διαθλαστικές εκτροπές σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού είναι μεγαλύτερες. Η διόρθωση γίνεται με γυαλιά, φακούς επαφής ή επεμβατικά χειρουργεία αποκατάστασης laser (LASIK-PRK).

• Ανεπάρκεια βιταμίνης Α

Η βιταμίνη Α ή ρετινόλη είναι ένα βασικό θρεπτικό συστατικό για την όραση. Αποτελεί μια πρωτεΐνη που απορροφά φως στον αμφιβληστροειδή και υποστηρίζει τη λειτουργία των ματιών. Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Α μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην όραση και τη λίπανση του οφθαλμού (ξηροφθαλμία). Η ξηροφθαλμία είναι μια πάθηση που δυσκολεύει την όρασή μας τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας. Τα τεχνητά δάκρυα βοηθούν στην περίπτωση αυτή.

• Παθήσεις κληρονομικές ή επίκτητες

Η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια ανήκει σε μια ομάδα σπάνιων παθήσεων που βλάπτουν τον αμφιβληστροειδή. Πρόκειται για μια γενετική διαταραχή που οδηγεί σε δυσκολία στην όραση σε χαμηλό φως και τύφλωση. Οι οπίσθιες συνέχειες της ίριδας μπορούν να επηρεάσουν επίσης την όραση ή τη λειτουργία του σφιγκτήρα μυός της ίριδας, καθώς στην πρώτη περίπτωση (μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια) έχουμε εκφυλισμό των φωτοϋποδοχέων και στη δεύτερη προσκόλληση της ίριδας στον φακό.

• Φάρμακα

Έχει παρατηρηθεί ότι μερικές φαρμακευτικές ουσίες δεν επιτρέπουν στην κόρη του ματιού να ανοίξει, κάτι που προκαλεί προβλήματα στην όρασή μας στο σκοτάδι. Τέτοια φάρμακα είναι αυτά για την υπερπλασία του προστάτη και τα αγχολυτικά. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να υπάρξει συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Κάποιες οφθαλμολογικές παθήσεις ενδέχεται να προκαλέσουν νυχταλωπία.

Η νυχταλωπία αποτελεί από μόνη της ένα σπουδαίο σύμπτωμα μιας υποκείμενης κατάστασης των ματιών, που χρήζει οφθαλμολογικού ελέγχου, καθώς δυσκολεύει τον πάσχοντα να κάνει βασικές καθημερινές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της νύχτας, όπως να οδηγήσει, να αποφύγει εμπόδια κ.λπ.

Για τη διάγνωση της νυχταλωπίας η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας προτείνει στους ανθρώπους να κάνουν τις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Η μετακίνηση στο σπίτι με αμυδρό φως είναι δύσκολη;
• Η οδήγηση τη νύχτα γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη;
• Είναι δύσκολη η αναγνώριση προσώπων σε αμυδρό φως;
• Χρειάζεται ασυνήθιστα πολύς χρόνος προσαρμογής σε ένα σκοτεινό δωμάτιο;
• Χρειάζεται πολύς χρόνος προσαρμογής σε ένα φωτεινό δωμάτιο;

Και άλλα συμπτώματα μπορεί να συνοδεύουν τη νυχταλωπία. Η φύση αυτών εξαρτάται από το υποκείμενο νόσημα, όμως μπορεί να περιλαμβάνει:

• πονοκεφάλους
• πόνο στα μάτια
• ναυτία
• έμετο
• θολή όραση
• ευαισθησία στο φως
• δυσκολία στην όραση

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Τα πορτοκαλί χρώματος και κίτρινα λαχανικά και φρούτα περιέχουν βιταμίνη Α, η οποία μπορεί να ωφελήσει την όραση. Η θεραπεία της νυχταλωπίας ποικίλλει ανάλογα με την αιτία.

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση συγκεκριμένων γυαλιών ή φακών επαφής, που μπορούν να βοηθήσουν στην υποστήριξη της όρασης.

Η χρήση γυαλιών ηλίου μπορεί επίσης να προστατεύσει τα μάτια από το υπεριώδες φως, το οποίο μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη στα μάτια. Όταν η αιτία είναι η έλλειψη βιταμίνης Α, η θεραπεία περιλαμβάνει την προσθήκη περισσότερης βιταμίνης στη διατροφή.

Καλές πηγές βιταμίνης Α αποτελούν:

• τα αυγά
• τα εμπλουτισμένα δημητριακά με βιταμίνες
• το εμπλουτισμένο γάλα με βιταμίνες
• τα πορτοκαλί χρώματος και κίτρινα λαχανικά και φρούτα
• το μουρουνέλαιο
• τα σκούρα, φυλλώδη, πράσινα λαχανικά

Η χειρουργική επέμβαση των ματιών μπορεί να είναι απαραίτητη σε πιο σοβαρές περιπτώσεις (π.χ. κερατόκωνος). Άλλες χειρουργικές επεμβάσεις στοχεύουν στην εξαίρεση του καταρράκτη ή στη μείωση της πίεσης στο μάτι για τη θεραπεία του γλαυκώματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πάντως, η νυχταλωπία μπορεί να μη θεραπεύεται.

Η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια δεν έχει αποτελεσματικές θεραπείες, ωστόσο στοχεύουν στη βελτίωση των συμπτωμάτων και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Συμπερασματικά, η νυχταλωπία δεν είναι μια πάθηση, αλλά ένα σύμπτωμα, που πρέπει να ελεγχθεί από τον θεράποντα οφθαλμίατρο. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης, που τον καθορίζει ο ίδιος ο θεράπων ιατρός ανάλογα με τη διάγνωση.