Οι άνδρες που αποκτούν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία φαίνεται πως μεταφέρουν υψηλότερο γενετικό ρίσκο στους απογόνους τους, σύμφωνα με νέα διεθνή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Genetics.
Η ερευνητική ομάδα του Wellcome Sanger Institute και του King’s College London διαπίστωσε ότι, όσο αυξάνεται η ηλικία, συσσωρεύονται μεταλλάξεις στο DNA του σπέρματος, οι οποίες μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ασθενειών, όπως αυτισμός, αναπτυξιακές διαταραχές και ορισμένοι τύποι καρκίνου.

Οι επιστήμονες παρακολούθησαν δείγματα από 81 άνδρες ηλικίας 24 έως 75 ετών, αναλύοντας περισσότερα από 1.000 σπερματοζωάρια. Διαπίστωσαν πως οι επιβλαβείς μεταλλάξεις αυξάνονται σταθερά με την ηλικία: από περίπου 2% στα 30 έτη σε σχεδόν 4,5% μετά τα 70.

Όταν το DNA «ευνοεί» τα λάθη

Η μελέτη αποκάλυψε ένα ενδιαφέρον φαινόμενο που οι ερευνητές ονόμασαν «εγωιστικό σπέρμα» (selfish sperm): ορισμένες μεταλλάξεις δεν απορρίπτονται, αλλά ευνοούνται κατά τη διαδικασία σχηματισμού των σπερματοζωαρίων μέσα στους όρχεις.
Αυτό σημαίνει ότι, αντί να χαθούν, μερικά γενετικά «λάθη» γίνονται πιο συχνά, αυξάνοντας τις πιθανότητες να μεταδοθούν στα παιδιά.

«Οι πατέρες που αποκτούν παιδιά σε προχωρημένη ηλικία ενδέχεται, χωρίς να το γνωρίζουν, να μεταδώσουν μεταλλάξεις που προσφέρουν πλεονέκτημα στο σπέρμα αλλά όχι στο παιδί», εξηγεί ο καθηγητής Matt Hurles, διευθυντής του Wellcome Sanger Institute.

Παγκόσμια πτώση στη γονιμότητα των ανδρών

Η συγκεκριμένη έρευνα έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά μελετών που καταγράφουν ανησυχητική μείωση της ανδρικής γονιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και πρόσφατη μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο Human Reproduction Update, ο μέσος αριθμός σπερματοζωαρίων έχει μειωθεί κατά πάνω από 50% τα τελευταία 40 χρόνια.
Η μείωση αυτή αποδίδεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως οι ενδοκρινικοί διαταράκτες (π.χ. διφαινόλη Α – BPA), η ρύπανση και οι αλλαγές στη διατροφή, αλλά και στον τρόπο ζωής: άγχος, κάπνισμα και καθιστική ζωή.

Επιπτώσεις στα παιδιά και νέες προειδοποιήσεις

Οι ειδικοί τονίζουν ότι, αν και οι περισσότερες μεταλλάξεις είναι τυχαίες, κάποιες μπορεί να έχουν κλινικά σημαντικές συνέπειες για την υγεία των παιδιών.
Οι επιστήμονες εντόπισαν 40 γονίδια που σχετίζονται με διαταραχές του νευρικού συστήματος και αυξημένο κίνδυνο όγκων, σημειώνοντας ότι οι επιδράσεις αυτών των μεταλλάξεων «συσσωρεύονται» σε μεγαλύτερες ηλικίες πατρότητας.

Ωστόσο, υπογραμμίζουν ότι δεν πρόκειται για πανικό, καθώς πολλές από τις μεταλλάξεις μπορεί να εμποδίζουν τη γονιμοποίηση ή την ανάπτυξη του εμβρύου, μειώνοντας έτσι τον πραγματικό κίνδυνο γέννησης παιδιού με πρόβλημα.

Νέα κατεύθυνση στην αναπαραγωγική ιατρική

Η έρευνα αυτή ανοίγει τον δρόμο για πιο στοχευμένες γενετικές εξετάσεις σπέρματος στο μέλλον, ιδιαίτερα για άνδρες άνω των 40 ετών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν.
Οι ειδικοί συστήνουν τακτικό έλεγχο σπέρματος και ορμονών, ενώ τονίζουν ότι η διατήρηση υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να περιορίσει την επιτάχυνση αυτών των μεταλλάξεων.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ASRM), η «γενετική γήρανση» του σπέρματος θεωρείται πλέον εξίσου σημαντικός παράγοντας με τη γυναικεία αναπαραγωγική ηλικία, και αποτελεί νέα παράμετρο στις συμβουλές γονιμότητας παγκοσμίως.

Πηγές

• Nature – Age-related mutations in human sperm increase disease risk

• Wellcome Sanger Institute

• King’s College London – Fertility Research Centre

• Human Reproduction Update (WHO Global Data, 2024)

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC)