Οι οπτικές διαταραχές στα παιδιά είναι συχνές και μερικές φορές δύσκολα αντιληπτές τόσο από τα ίδια όσο και από τους γονείς τους.

Γράφει ο Νεκτάριος Δαμίγος, χειρουργός – οφθαλμίατρος στο Κέντρο Υγείας Νίκαιας

Πότε πρέπει να ξεκινήσει ο γονιός τον έλεγχο των παιδιών του; Η απάντηση δεν καθορίζεται πάντα από την ηλικία, καθώς υπάρχουν διαταραχές που η έγκαιρη διάγνωσή τους οδηγεί στην έγκαιρη αποκατάσταση, όπως π.χ. ο στραβισμός, η αμβλυωπία και άλλες, όπου ο χρόνος λειτουργεί ως σύμμαχος στην αποκατάσταση αυτών, όπως π.χ. αξονική υπερμετρωπία, επίκανθος (ψευδοστραβισμός).

Η συνεργασία, όπως σε κάθε ιατρική πράξη, βοηθάει αρκετά για μια ορθή και ολοκληρωμένη οφθαλμολογική εξέταση. Αυτή περιλαμβάνει έλεγχο με οπτική οξύτητα (με και χωρίς κυκλοπληγία), οφθαλμοκινητικότητα, τεστ κάλυψης και αποκάλυψης, αντίληψη χρωμάτων και σε μερικές περιπτώσεις βυθοσκόπηση.

Η οπτική οξύτητα αποτελεί την πιο κύρια και σημαντική εξέταση της όρασης και πραγματοποιείται σε κάθε μάτι ξεχωριστά. Η εξέταση περιλαμβάνει τον διαθλαστικό έλεγχο με σκιασκοπία (μια μέθοδο που βασίζεται στην αρχή αντανάκλασης μιας φωτεινής δέσμης στην κόρη του οφθαλμού) ή αυτόματη διαθλασιμετρία.

Υποκείμενες διαταραχές της οπτικής οξύτητας στον έναν ή και στους δύο οφθαλμούς θα μπορούσαν να συσχετιστούν με απλές περιπτώσεις διαθλαστικών ανωμαλιών που διορθώνονται με γυαλιά μέχρι και βαριές μορφές αμβλυωπίας (τεμπέλικο μάτι). Στη δεύτερη περίπτωση, ο αποκλεισμός του «δυνατού οφθαλμού» με κάλυψη ή ενστάλαξη μυδριατικών κολλυρίων κρίνεται απαραίτητος για την ενδυνάμωση του «αδύναμου» (τεμπέλικου) οφθαλμού.

Αμβλυωπία – Στραβισμός

Η αμβλυωπία σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συνδυάζεται και με φαινόμενα στραβισμού. Η σύγκλιση ή η απόκλιση ενός οφθαλμού από την πρωτεύουσα θέση (ορθοφορία) ονομάζεται συγκλίνων ή αποκλίνων στραβισμός. Η χειρουργική αποκατάσταση είναι μέθοδος εκλογής σε ορισμένες περιπτώσεις.

Το τεστ κάλυψης και αποκάλυψης μπορεί να βοηθήσει διαγνωστικά σε αρκετές περιπτώσεις έκδηλων ή μη στραβισμών. Η εξέταση πραγματοποιείται με ένα αντικείμενο προσήλωσης ή φακό και τη χρήση μιας κάλυψης.

Η οφθαλμοκινητικότητα είναι σημαντική στην καταγραφή ορισμένων διαταραχών στη μυϊκή λειτουργία του οφθαλμού ή τύπων στραβισμών που σχετίζονται με σύνδρομα, π.χ. Brown syndrome, Duane syndrome. Η ορθή λειτουργία των οφθαλμικών μυών είναι απαραίτητη για την κίνηση του βολβού σε όλες τις βλεμματικές θέσεις. Η χειρουργική αποκατάσταση έχει θέση σε κάποιες μορφές μυϊκών δυσλειτουργιών.

Χρωματικές διαταραχές

Η αντίληψη των χρωμάτων είναι μια απλή αλλά εξίσου σημαντική οφθαλμολογική εξέταση και πραγματοποιείται συνήθως με τη βοήθεια ενός πίνακα με ψευδο-ισοχρωματικές πλάκες (Ishihara test). Είναι διαγνωστική για τις ανωμαλίες που σχετίζονται με το πράσινο και κόκκινο χρώμα και έχει πάρει το όνομά του από τον σχεδιαστή του και καθηγητή Σινόμπου Ισιχάρα (Τόκιο, 1917).

Αποτελείται από έναν αριθμό πλακών με χαρακτηριστικό σχήμα χρωματιστών κουκκίδων. Περιέχει διαφορετικά νούμερα και σχήματα και είναι σχεδιασμένο για να αποκαλύπτει τις χρωματικές ανωμαλίες που βασίζονται στα χρώματα του πράσινου και του κόκκινου. Συνήθως οι χρωματικές διαταραχές είναι ορατές από τις πρώτες πλάκες στους ανθρώπους με δυσχρωματοψία, καθώς η σχεδίασή τους βασίζεται στον διαχωρισμό των δυο αυτών χρωμάτων μεταξύ τους.

Η κατηγοριοποίηση γίνεται με βάση τον τύπο της δυσχρωματοψίας σε πρωτανοπία και δευτερανοπία. Σε περιπτώσεις που κανένα χρώμα δεν είναι αντιληπτό, η διαταραχή ονομάζεται αχρωματοψία.

Το φαινόμενο της δυσχρωματοψίας δεν είναι σπάνιο, αλλά δεν επηρεάζει την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των πασχόντων (οδήγηση κ.λπ.). Οφείλεται σε διαταραχές των φωτοϋποδοχέων (κωνία) και τη χρωστική ουσία (φωτοψίνη) που απορροφούν διαφορετικά χρώματα (μήκη κύματος).

Η κληρονομικότητα αποτελεί βασικό παράγοντα, καθώς οι χρωματικές αυτές διαταραχές συνδέονται με το χρωμόσωμα Χ που μεταβιβάζεται από τους γονείς στα παιδιά.

Η αποκατάσταση δυστυχώς δεν είναι εφικτή, καθώς η διαταραχή αυτή συμβαίνει λόγω απώλειας κυττάρων ή ουσιών. Σε κάποιες περιπτώσεις, η διαταραχή είναι επίκτητη και μπορεί να αφορά βλάβη στο οπτικό νεύρο ή τον αμφιβληστροειδή. Σε αυτή την περίπτωση ο οφθαλμολογικός έλεγχος κρίνεται αναγκαίος.