Ο πόνος φάντασμα (Phantom Limp Pain) αναφέρεται σε συνεχείς επώδυνες αισθήσεις που προέρχονται από μέλος του σώματος άκρου που δεν είναι πλέον εκεί. Το μέλος έχει ακρωτηριαστεί, αλλά ο πόνος είναι πραγματικός.
Τα άτομα που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό άκρων υποφέρουν από ένα σύνολο προκλήσεων. Ο πόνος φάντασμα είναι πιο συνηθισμένος στα χέρια και τα πόδια, αλλά μερικοί άνθρωποι τον νιώθουν και όταν αφαιρέσουν άλλα μέρη του σώματος, όπως το στήθος.
Μετά την απώλεια, σχεδόν όλοι βιώνουν αίσθηση φανταστικών άκρων, η οποία περιλαμβάνει την αίσθηση κνησμού, πίεσης ή αλλαγών θερμοκρασίας στο σκέλος του άκρου καθώς και επίγνωση του προσανατολισμού του στον χώρο. Οι μελέτες εκτιμούν ότι το 85% όλων των ατόμων με ακρωτηριασμό βιώνουν οδυνηρές αισθήσεις ή πόνο στα άκρα των μελών που δεν υπάρχουν, είτε αμέσως μετά το χειρουργείο είτε εντός ημερών ή και εβδομάδων μετά.
Για πολλούς, τόσο οι φανταστικές αισθήσεις όσο και ο πόνος φάντασμα (PLP) παρεμβαίνουν στην ποιότητα ζωής και τονίζουν την ανάγκη για επιτυχείς παρεμβάσεις θεραπείας.
Πόνος φάντασμα (Phantom Limp Pain – PLP)
Οι γιατροί κάποτε πίστευαν ότι αυτό το φαινόμενο μετά τον ακρωτηριασμό ήταν ένα ψυχολογικό πρόβλημα, αλλά τώρα πια οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι αυτές οι πραγματικές αισθήσεις προέρχονται από τον νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο. Η εμφάνιση αυτού του πόνου εμφανίζεται συχνότερα αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση. Οι άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται καύση, συστροφή, φαγούρα ή πίεση.
Το χρονικό διάστημα που διαρκεί αυτός ο πόνος διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μπορεί να διαρκέσει από δευτερόλεπτα έως λεπτά, ώρες, ημέρες. Για τους περισσότερους ανθρώπους, μειώνεται τόσο στη συχνότητα όσο και στη διάρκεια τους πρώτους έξι μήνες, αλλά δεν είναι λίγοι αυτοί που συνεχίζουν να βιώνουν αυτή την αίσθηση για χρόνια.
Οι άνθρωποι συχνά διστάζουν να ομολογήσουν ότι αισθάνονται πόνο στο ακρωτηριασμένο μέλος, επειδή φοβούνται ότι θα θεωρηθούν «τρελοί». Ωστόσο, είναι σημαντικό να το αναφέρουν άμεσα, ώστε να ξεκινήσει η θεραπεία.
Τι προκαλεί τον πόνο φάντασμα του ακρωτηριασμένου μέλους – Αιτίες
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακριβώς τι προκαλεί τον πόνο φάντασμα στα άκρα. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι νεύρα σε μέρη του νωτιαίου μυελού και του εγκεφάλου «επανασυνδέονται» όταν χάνουν σήματα από τον ελλείποντα βραχίονα ή το πόδι. Ως αποτέλεσμα, στέλνουν σήματα πόνου, μια τυπική απόκριση όταν το σώμα αντιλαμβάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά.
Ένα άλλο παράδειγμα αυτής της σύνδεσης είναι ότι όταν αγγίζουμε ένα μέρος του σώματος, ο εγκέφαλος μπορεί να το αισθανθεί στο άκρο που λείπει.
Άλλες πιθανές αιτίες πόνου στα άκρα περιλαμβάνουν κατεστραμμένα νευρικά άκρα και ουλώδη ιστό από τη χειρουργική επέμβαση ακρωτηριασμού.
Σε αντίθεση με τον πόνο που προκαλείται από τραύμα απευθείας στο άκρο, ο πόνος φάντασμα πιστεύεται ότι προκαλείται από μεικτά σήματα από τον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό. Αυτή είναι μια πρόκληση που λαμβάνεται υπόψη, επειδή η θεραπεία γι’ αυτόν τον πόνο έχει διαφορές από τη θεραπεία που θα λάμβανε ο ασθενής για άλλα είδη πόνου. Οι νέες θεραπείες για το PLP περιλαμβάνουν την προσπάθεια αλλαγής των σημάτων από τον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό.
Οι δραστηριότητες που μπορούν να προκαλέσουν τον πόνο φάντασμα περιλαμβάνουν:
- Αφή
- Ούρηση ή αφόδευση
- Σεξουαλική επαφή
- Κυνάγχη
- Κάπνισμα τσιγάρου
- Αλλαγές στη βαρομετρική πίεση
- Έρπης ζωστήρας
- Έκθεση στο κρύο
Αντιμετώπιση και θεραπεία του πόνου φάντασμα
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου φάντασμα ακολουθεί μια πολύπλευρη προσέγγιση. Τα φάρμακα διαφόρων κατηγοριών σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά. Αυτός ο συνδυασμός είναι παρόμοιος με τη θεραπεία άλλων οδυνηρών παθήσεων.
Για τη διαχείριση του πόνου φάντασμα δίνονται φάρμακα που προορίζονται ειδικά για τη διακοπή των σημάτων πόνου στον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό, ενώ επίσης χρησιμοποιούνται ορισμένες μη φαρμακευτικές θεραπείες, οι οποίες λειτουργούν επίσης στην ερμηνεία αυτών των σημάτων του εγκεφάλου.
Φάρμακα
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές κατηγορίες φαρμάκων που μπορούν να μειώσουν τον πόνο. Καθένα από αυτά πιστεύεται ότι λειτουργεί σε διαφορετικά είδη αισθήσεων πόνου. Οι κατηγορίες περιλαμβάνουν:
- Ακεταμινοφαίνη και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
- Οπιοειδή (ναρκωτικά φάρμακα για τον πόνο)
- Αντικαταθλιπτικά
- Αντιεπιληπτικά
- Β-αποκλειστές
- Χαλαρωτικά μυών
Θεραπείες χωρίς φάρμακα
Εναλλακτικές / συμπληρωματικές θεραπείες που μπορεί να είναι χρήσιμες για τη μείωση του πόνου φάντασμα περιλαμβάνουν:
- Βελονισμό
- Μασάζ του υπολειπόμενου άκρου
- Επανατοποθέτηση του υπολειπόμενου άκρου στηρίζοντας ένα μαξιλάρι
- Βιοανάδραση
- TENS (Διαδερματικός Ηλεκτρικός Νευρικός Ερεθισμός)
- Θεραπεία εικονικής πραγματικότητας
- Μουσική
Τι πρέπει να θυμάστε για τον πόνο φάντασμα
Ο πόνος φάντασμα είναι συχνός για τους περισσότερους ανθρώπους έπειτα από χειρουργική επέμβαση ακρωτηριασμού. Τα συμπτώματα γενικά βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Ο πόνος φάντασμα στο μέλος που δεν υπάρχει μπορεί να αντιμετωπιστεί έτσι ώστε να μη δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα.
Πρόληψη
Μερικοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι άτομα που είχαν πόνο σε ένα άκρο πριν από τον ακρωτηριασμό είναι πιθανό να τον έχουν και μετά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος διατηρεί τη μνήμη του πόνου και συνεχίζει να στέλνει σήματα πόνου ακόμη και μετά την αφαίρεση του άκρου. Επειδή ο κίνδυνος εμφάνισης φαντάσματος πόνου είναι υψηλότερος γι’ αυτά τα άτομα, ορισμένοι γιατροί συστήνουν τοπική αναισθησία (νωτιαία ή επισκληρίδιο) κάποιες ώρες ή πριν από τον ακρωτηριασμό. Αυτό μπορεί να μειώσει τον πόνο αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση και να ελαττώσει τον κίνδυνο διαρκούς πόνου στα άκρα των «φαντασμάτων».
Με πληροφορίες από:
- Mayo Clinic
- WebMD
- Αmputee-coalition