Γιατί ο χρόνος «τρέχει»; Ποιοι είναι οι λόγοι για αυτή την ψευδαίσθηση που σχετίζεται με την ηλικία;
Ως παιδιά, τα καλοκαίρια φαίνονταν να κρατούν για πάντα. Ωστόσο, μεγαλώνοντας, ο χρόνος μοιάζει να επιταχύνεται.
Γιατί όμως αλλάζει η αντίληψή μας για τον χρόνο καθώς μεγαλώνουμε; Επιστήμονες και ερευνητές έχουν εντοπίσει τους κύριους λόγους αυτής της ψευδαίσθησης που σχετίζεται με την ηλικία.
Τέσσερις είναι οι λόγοι για την αλλαγή της αντίληψης του χρόνου:
- Επεξεργασία πληροφοριών
- Γήρανση του εγκεφάλου
- Αναλογική θεωρία
- Ο ρόλος της μνήμης
Ας τους δούμε αναλυτικά:
1. Επεξεργασία πληροφοριών
Τη δεκαετία του 1960, ο ψυχολόγος Robert Ornstein πραγματοποίησε μια σειρά πειραμάτων, αποδεικνύοντας ότι η ποσότητα των πληροφοριών που επεξεργάζεται ο εγκέφαλός μας επηρεάζει την αντίληψη του χρόνου. Όσο περισσότερες και πιο σύνθετες πληροφορίες λαμβάνουμε, τόσο πιο αργά φαίνεται να περνά ο χρόνος. Αυτό εξηγεί γιατί τα παιδιά, που βιώνουν συνεχώς νέες εμπειρίες, αντιλαμβάνονται τον χρόνο ως μεγαλύτερο.
Στην ενήλικη ζωή, η καθημερινότητα αποκτά ρουτίνα, με λιγότερες νέες πληροφορίες να επεξεργάζονται καθημερινά. Αυτή η συνήθεια μειώνει την πίεση στον εγκέφαλο, μειώνοντας και την ανάγκη για γνωστική προσπάθεια. Ως αποτέλεσμα, η ρουτίνα ενισχύει την αίσθηση ότι ο χρόνος περνά πιο γρήγορα.
2. Γήρανση του εγκεφάλου
Με την πάροδο των χρόνων, η γήρανση του εγκεφάλου επιδρά στην αντίληψη του χρόνου. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Μπαθ, οι ενήλικες επεξεργάζονται τον χρόνο πιο γρήγορα από τα παιδιά. Ο νευρολόγος Δρ. Dylan Wint εξηγεί ότι μέχρι την ηλικία των 50 ετών, πολλές γνωστικές λειτουργίες, όπως η ταχύτητα επεξεργασίας και η ανάκληση πληροφοριών, αρχίζουν να μειώνονται.
Επιπλέον, η φθορά του φλοιού του εγκεφάλου και των νευρικών κυττάρων, μαζί με την επιβράδυνση της πυροδότησης των υποδοχέων, οδηγούν σε μείωση της νοητικής και κινητικής ταχύτητας. Αυτό κάνει τον εγκέφαλο να αντιλαμβάνεται τον χρόνο ως πιο γρήγορο.
3. Η αναλογική θεωρία
Η «αναλογική θεωρία» βασίζεται στην ιδέα ότι όσο μεγαλώνει κάποιος, τόσο μικρότερη μοιάζει μια μονάδα χρόνου σε σχέση με τη συνολική διάρκεια ζωής του. Για παράδειγμα, ένας χρόνος για ένα παιδί 10 ετών αντιπροσωπεύει το 10% της ζωής του, ενώ για έναν 60χρονο μόλις το 1,67%. Αυτή η αναλογία εξηγεί γιατί οι ενήλικες αντιλαμβάνονται τον χρόνο να περνά ταχύτερα.
Η αναλογική θεωρία είναι μια από τις πιο γνωστές εξηγήσεις για την αίσθηση ότι ο χρόνος περνά γρηγορότερα όσο μεγαλώνουμε. Η βάση της θεωρίας αυτής είναι η αναλογία του χρόνου που έχουμε ήδη ζήσει σε σχέση με τη συνολική διάρκειά του. Σύμφωνα με αυτή, κάθε νέα μονάδα χρόνου —όπως μία ημέρα, εβδομάδα ή έτος— συγκρίνεται με το σύνολο της ζωής μας, και έτσι φαίνεται μικρότερη όσο περισσότερα χρόνια ζούμε.
Για παράδειγμα, για ένα παιδί 10 ετών, ένας χρόνος αντιπροσωπεύει το 10% της ζωής του. Αυτό τον κάνει να μοιάζει μεγάλος, γεμάτος εμπειρίες και γεγονότα. Αντίθετα, για έναν ενήλικα 60 ετών, ο ίδιος χρόνος αντιστοιχεί μόλις στο 1,67% της συνολικής του ζωής, κάνοντάς τον να φαίνεται συγκριτικά μικρότερος. Με την πάροδο των χρόνων, οι ημέρες και οι εβδομάδες εντάσσονται σε μια μεγαλύτερη χρονική προοπτική, μειώνοντας την αντιληπτή τους διάρκεια.
Η θεωρία αυτή εξηγεί επίσης γιατί οι αναμνήσεις από την παιδική ηλικία και την εφηβεία είναι τόσο έντονες. Σε εκείνες τις περιόδους, οι εμπειρίες είναι νέες και γεμάτες ποικιλία, με αποτέλεσμα ο χρόνος να φαίνεται πιο γεμάτος. Αντίθετα, στην ενήλικη ζωή, η καθημερινότητα συχνά κυριαρχείται από ρουτίνα, γεγονός που ενισχύει την αίσθηση ότι ο χρόνος «τρέχει».
Η αναλογική θεωρία δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική σκέψη, αλλά μια επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση που υπογραμμίζει πώς η αντίληψή μας για τον χρόνο διαμορφώνεται από τη σύγκριση και τη μνήμη.
4. Ο ρόλος της μνήμης
Η μνήμη παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντίληψη του χρόνου. Σύμφωνα με τους ερευνητές Muireann Irish και Claire O’Callaghan, τα πιο σημαντικά γεγονότα στη ζωή μας συμβαίνουν μεταξύ 15 και 25 ετών, γνωστά και ως η «περίοδος αναπόλησης». Αυτές οι αναμνήσεις κυριαρχούν στον νου μας με την πάροδο του χρόνου, ενισχύοντας την αίσθηση ότι τα χρόνια που ακολουθούν περνούν πιο γρήγορα.
