Το Ε.Σ.Υ. έχει κληθεί να σηκώσει το βάρος αντιμετώπισης του δεύτερου κύματος της πανδημίας του Covid-19. Αποδυναμωμένο και υποστελεχωμένο εδώ και χρόνια. Τα μέτρα που ελήφθησαν από την κυβέρνηση ήταν άμεσα. Η παρακαταθήκη που δημιουργείται τώρα για τη θωράκιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας ‒στην περίπτωση μάλιστα της μονιμοποίησης του επικουρικού ιατρονοσηλευτικού προσωπικού‒μοιάζει αισιόδοξη εξέλιξη για ταχύτερες μελλοντικές μεταρρυθμίσεις.

Ο δρ Παναγιώτης Γιαννόπουλος, MD, MSc, γενικός χειρουργός του νοσοκομείου Καλαμάτας και αντιπρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Μεσσηνίας, μιλάει στο Health4U για τα προβλήματα και τις προκλήσεις που βιώνουν τα νοσοκομεία της περιφέρειας, την έλλειψη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού καθώς και για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και παρεμβάσεις με στόχο την άμεση και ταχύτερη αναδιοργάνωσή τους.

• Ποιες είναι οι συνέπειες και τα προβλήματα που έφερε ο νέος κορονοϊός SARS-CoV-2 στις συνθήκες της καθημερινότητας στον τομέα της δημόσιας νοσοκομειακής υγείας;

Το Ε.Σ.Υ. έχει περίπου 40 χρόνια ζωής και, δυστυχώς, τα τελευταία αρκετά χρόνια δεν έχει ενισχυθεί με έμψυχο δυναμικό όπως θα έπρεπε. Τα τελευταία, δε, χρόνια με τις συνταξιοδοτήσεις των γιατρών η κατάσταση έγινε τραγική. Ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα φάνηκαν στην καθημερινή λειτουργία του Ε.Σ.Υ. με τη μεγάλη φυγή δεκάδων χιλιάδων γιατρών στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.

Σε αυτή την πραγματικά δύσκολη καθημερινότητα της νοσοκομειακής υγείας προστέθηκε μια παγκόσμια πανδημία για να κλονίσει ακόμη περισσότερο το Ε.Σ.Υ. Οι πρωτοβουλίες και τα μέτρα που ελήφθησαν από την κυβέρνηση ήταν άμεσα. Απέτρεψαν στο πρώτο κύμα τον Μάρτιο να φανούν οι σοβαρές ελλείψεις. Ελλείψεις που υπήρχαν στις παθολογικές κλινικές και στις ΜΕΘ, στα τριτοβάθμια νοσοκομεία της χώρας.

Τώρα, δυστυχώς, διανύουμε το δεύτερο κύμα της πανδημίας, και το Ε.Σ.Υ. συνεχίζει να είναι ανοχύρωτο. Με πολύ περισσότερα κρεβάτια ΜΕΘ, αλλά με ελλιπές εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Η εποχική γρίπη έρχεται να περιπλέξει την κατάσταση και αναζητούνται άμεσα λύσεις.

• Πόσο επηρεάζεται η αναγκαία επισκεψιμότητα στην πρωτοβάθμια υγεία φροντίδας των ασθενών από την πανδημία του νέου κορονοϊού;

Βασικός άξονας σε κάθε σύστημα υγείας αποτελεί η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ). Στη χώρα μας δεν κατάφερε ποτέ να λειτουργήσει με σχέδιο και ρόλο. Αποτελεί τον πρώτο σταθμό των πολιτών μιας χώρας όταν χρειάζονται ανάγκη περίθαλψης ή επίσκεψης στο σύστημα υγείας.

Οι συνάδελφοι της πρωτοβάθμιας διαχειρίζονται αποτελεσματικά όλους τους ασθενείς. Με σωστό προγραμματισμό τούς βοηθούν για το επόμενο βήμα περίθαλψής τους: είτε στη δευτεροβάθμια είτε στην τριτοβάθμια φροντίδα υγείας. Γι’ αυτόν τον λόγο και τα κέντρα υγείας πρέπει να είναι εξοπλισμένα με ιατροτεχνολογικά μηχανήματα, εργαστήρια καθώς και επανδρωμένα με ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό.

Έτσι αποσυμφορούν τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια νοσοκομεία της χώρας. Ιδίως στις εφημερίες, ώστε να αποφεύγονται τριτοκοσμικές σκηνές με ράντζα, που βλέπαμε μέχρι πολύ πρόσφατα σε μεγάλα νοσοκομεία της Αθήνας.

Με αυτόν τον κομβικό ρόλο που θα έπρεπε να έχει η ΠΦΥ θα ήταν εφικτός ο πρώτος έλεγχος σε ύποπτα περιστατικά εν καιρώ πανδημίας κορονοϊού. Ανάλογα με το αποτέλεσμα θα υπήρχε καθοδήγηση με απόλυτη ασφάλεια σε κλινικές αναφοράς. Ή κατάλληλες οδηγίες για καραντίνα κάποιων ημερών.

• Όπως έχει καταγραφεί στο παρελθόν σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και από τον ΟΟΣΑ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), στην Ελλάδα οι δομές υγείας είναι συγκεντρωμένες κυρίως στα αστικά κέντρα. Μπορείτε να μας περιγράψετε τη δημόσια νοσοκομειακή υγεία στην επαρχία;

Το 80-90% των τριτοβάθμιων νοσοκομείων της χώρας βρίσκεται σε μια ακτίνα 2-3 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας. Δεν έχουν ληφθεί ποτέ υπόψη οι πραγματικές υγειονομικές ανάγκες των νομών, οι πληθυσμιακές και γεωγραφικές ανάγκες. Η χωροθεσία των δομών υγείας στη χώρα μας είναι προβληματική από το παρελθόν.

Οι εκάστοτε πολιτικοί παράγοντες της επαρχίας κατά καιρούς έφτιαχναν άναρχα ένα νοσοκομείο ή ένα κέντρο υγείας στην περιοχή τους. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να βρίσκονται σε κάθε νομό από δύο ή και τρία γενικά νοσοκομεία και κέντρα υγείας.

Όλες αυτές οι υγειονομικές δομές σε κάθε νομό αντανακλούν κτιριακά την ηλικία τους. Συχνά είναι απαρχαιωμένες και χωρίς συντήρηση αλλά και με υποστελέχωση. Είναι δυστυχώς συνηθισμένο φαινόμενο να μην υπάρχει καθημερινή εφημερία στις περισσότερες εξ αυτών σε βασικές ειδικότητες (παθολόγοι, χειρουργοί, καρδιολόγοι).

Είναι επίσης καθημερινό φαινόμενο στην επαρχία τα ατελείωτα ταξίδια των ασθενών από δομή σε δομή για εξετάσεις. Ή για εκτιμήσεις από γιατρούς που δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Για παράδειγμα, σε τροχαία ατυχήματα εξετάζονται ασθενείς από χειρουργούς σε ένα νοσοκομείο, από ορθοπεδικούς σε άλλο νοσοκομείο. Για να καταλήξουν σε τρίτο νοσοκομείο για νευροχειρουργική εκτίμηση ή αντιμετώπιση. Ένας χαμένος υπερπολύτιμος χρόνος για τη σωστή αντιμετώπιση του περιστατικού.

Αυτή η κατάσταση οφείλεται αποκλειστικά σε κακή οργάνωση των δομών υγείας σε επίπεδο περιφέρειας. Η λειτουργία ενός νοσοκομείου σε κάθε νομό, σωστά εξοπλισμένου και επανδρωμένου με όλες τις βασικές ειδικότητες γιατρών, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το σύνολο των περιστατικών. Τα περιστατικά που απαιτούν εξειδικευμένη αντιμετώπιση (νευροχειρουργικά – αγγειοχειρουργικά – ΜΕΘ) θα έπρεπε να διακομίζονται σε λογική απόσταση.

Το συντονιστικό όργανο γι’ αυτές τις διακομιδές θα πρέπει να βρίσκεται στα όρια των διοικητικών περιφερειών της χώρας και όχι των υγειονομικών. Είναι πιο εύκολο να λειτουργήσει συντονιστικά και γεωγραφικά αυτό το μοντέλο σε επίπεδο 4, 5, 6 νομών, που είναι κυρίως οι διοικητικές περιφέρειες, συγκριτικά με τους 9, 10, 11 νομούς, που είναι οι υγειονομικές περιφέρειες της χώρας.

• Αντέχουν οι κλινικές αυτή τη στιγμή να αντιμετωπίσουν τον όγκο των ασθενών;

Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, εκτός από τα πολλά προβλήματα στον εξοπλισμό των νοσοκομείων της επαρχίας με σύγχρονα ιατρικά μηχανήματα, δυσκόλεψε αρκετά και τη μετακίνηση των ασθενών στα νοσοκομεία των μεγάλων αστικών κέντρων (Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Πάτρα).

Έτσι, φάνηκε ακόμη μεγαλύτερη η έλλειψη ιατρικού προσωπικού στα νοσοκομεία της επαρχίας, λόγω της αύξησης των περιστατικών. Θετική νότα αποτελεί η στελέχωση των νοσοκομείων της χώρας μας με επικουρικό νοσηλευτικό προσωπικό τον τελευταίο χρόνο.

Ακόμη πιο θετικά θα γίνουν τα πράγματα για ομαλότερη λειτουργία των κλινικών αν μονιμοποιηθεί αυτό το προσωπικό, όπως δεσμεύεται η σημερινή διοίκηση του υπουργείου Υγείας. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει όλοι να είμαστε σύμμαχοι.

Βέβαια, το μεγάλο στοίχημα του υπουργείου είναι η στελέχωση του Ε.Σ.Υ. με μόνιμο ιατρικό προσωπικό. Αυτό δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε νέους διορισμούς. Χρειάζεται όμως μια γενναία μεταρρύθμιση με αναδιοργάνωση και επανασχεδιασμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Το Ε.Σ.Υ. της δεκαετίας του 1980 δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα. Οι νέοι δρόμοι που έχουν φτιαχτεί, οι πολλές δυσλειτουργικές και γερασμένες δομές υγείας σε κάθε νομό, οι χιλιάδες των συναδέλφων που έφυγαν στο εξωτερικό, και οφείλουμε να φτιάξουμε συνθήκες επιστροφής τους, η τεράστια έκρηξη της τεχνολογίας, η δημιουργία μιας σοβαρής ΠΦΥ και βέβαια οι γεωγραφικές συνθήκες της πατρίδας μας πρέπει να είναι η βάση αυτής της μεταρρύθμισης.

• Οι λίστες αναμονής των χειρουργείων ήταν ήδη μεγάλες, με αναμονές μηνών. Φαίνεται πως οι καθυστερήσεις που έφερε η καραντίνα δυσκόλεψαν ακόμη περισσότερα τα πράγματα. Αποτέλεσμα είναι για τα χειρουργεία που δεν κρίνονται επείγοντα οι πολίτες να πρέπει να περιμένουν ακόμη και 12 μήνες, παρότι οι χειρουργικές επεμβάσεις θα έπρεπε να έχουν επανέλθει. Πιστεύετε ότι η προτίμηση του ασθενούς είναι να χειρουργηθεί σε νοσοκομεία της Αττικής;

Η λίστα αναμονής των χειρουργείων είναι ένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση για να μπορέσει να φύγει η ρετσινιά των χειρουργικών ειδικοτήτων για το φακελάκι. Χρειάζεται όμως κάποιες συμπληρωματικές ρυθμίσεις για τον σκοπό αυτό.

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει τα περιστατικά να μπαίνουν στις κατηγορίες προτεραιότητας για κάθε κλινική. Το πρόβλημα της πανδημίας, δυστυχώς, έφερε ακόμη περισσότερη καθυστέρηση στον χρόνο τέλεσης των χειρουργείων. Εδώ θα πρέπει πάλι η διοίκηση του υπουργείου και στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης να εξετάσει μέτρα που αφορούν την τέλεση χειρουργικών επεμβάσεων στα δημόσια νοσοκομεία.

Όπως λειτουργεί το μέτρο των απογευματινών ιατρείων στα δημόσια νοσοκομεία, θα πρέπει αντίστοιχο βήμα να γίνει και στα χειρουργεία. Με πλεονάζον προσωπικό (που θα πληρώνεται και θα φορολογείται εξτρά) και όχι με το πενιχρό προσωπικό της εφημερίας. Θα πρέπει μετά το πέρας του πρωινού ωραρίου να δημιουργηθούν οι συνθήκες πραγματοποίησης τακτικών χειρουργικών επεμβάσεων. Εκεί θα μπορεί να γίνει και η επιλογή του γιατρού από τον ασθενή για την πραγματοποίηση της επέμβασης. Συνεπώς, θα μειωθεί πάρα πολύ ο χρόνος αναμονής των επεμβάσεων.

Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να εξεταστεί είναι οι ασθενείς από την επαρχία που επιλέγουν τριτοβάθμια νοσοκομεία μεγάλων αστικών κέντρων για πραγματοποίηση απλών επεμβάσεων, ενώ πραγματοποιούνται με επιτυχία στα νοσοκομεία των νομών απ’ όπου προέρχονται.

Το σύστημα υγείας της πατρίδας μας, δυστυχώς, παρουσιάζεται σήμερα, εν μέσω πανδημίας, γερασμένο και υποστελεχωμένο σε προσωπικό και δομές. Επειδή τα χρήματα δεν περισσεύουν, και ακόμα και σήμερα ελέγχεται ο καταμερισμός τους από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, πρέπει να ξεκινήσει «χθες» η αναδιοργάνωσή του.

Εκτός πολλών εκ των παραπάνω προτάσεων, για να γίνει λειτουργικό, θα πρέπει:

•  Να συζητηθούν ΣΔΙΤ για απεικονιστικούς και εργαστηριακούς ελέγχους. Τόσο σε ιδιώτες συναδέλφους για πραγματοποίηση ιατρικών πράξεων σε δημόσια νοσοκομεία όσο και σε γιατρούς του Ε.Σ.Υ. σε ιδιωτικά (όχι μόνο από πανεπιστημιακούς και στρατιωτικούς ιατρούς). Όλα αυτά θα πρέπει να πραγματοποιούνται υπό τον έλεγχο του κράτους με ευνοϊκούς όρους φορολογίας.
•  Αξιολόγηση όλων αυτών που βρίσκονται εντός συστήματος αλλά και αυτών που επιθυμούν να μπουν σε αυτό για πραγματοποίηση ιατρικών πράξεων.
•  Ενίσχυση του ΕΚΑΒ σε περιοχές όπου οι μονάδες υγείας υπολειτουργούν, για άμεση μεταφορά των ασθενών στο νοσοκομείο, ώστε να δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα του ασθενούς και όχι στο κοντινότερο κέντρο.

Το Ε.Σ.Υ. πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να γίνει ευέλικτο, χωρίς τον κίνδυνο αλλαγών με κάθε αλλαγή κυβέρνησης. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας, όπως σίγουρα η παιδεία και η άμυνα της χώρας μας, θα πρέπει να συμφωνηθούν διακομματικά. Να σχεδιαστούν για τα επόμενα 20-30 χρόνια χωρίς ουσιώδεις αλλαγές με τις αλλαγές των κυβερνήσεων.

Είναι ευτυχές το γεγονός ότι στην κρίσιμη τούτη η ώρα στα ηνία του κράτους βρίσκεται μια αυτοδύναμη φιλελεύθερη κυβέρνηση που στη φιλοσοφία της είναι οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση των ιδιωτικοποιήσεων και των ΣΔΙΤ για ευρύτερες συνεργασίες μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων συμφερόντων.

Η υγεία των πολιτών είναι ένα αγαθό το οποίο δεν πρέπει να είναι προς διαπραγμάτευση, ιδίως πολιτικών αντιπαραθέσεων.

Οι γιατροί της χώρας τους προηγούμενους μήνες απέδειξαν ότι ο όρκος του Ιπποκράτη είναι πολύ δυνατά χαραγμένος μέσα τους. Βάζοντας πλάτη σε πρωτόγνωρες καταστάσεις με κίνδυνο τη ζωή τους. Οργανωμένη και συντεταγμένη πρέπει και η κυβέρνηση να κάνει το μεγάλο βήμα για το Ε.Σ.Υ. των επόμενων δεκαετιών.