Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσική βιολογική διαδικασία στη ζωή της γυναίκας, που σηματοδοτεί το τέλος του εμμηνορροϊκού κύκλου. Συνήθως συμβαίνει στα 45 – 55 έτη, με μέσο όρο εμφάνισης τα 51 χρόνια ζωής. Μερικές φορές συνοδεύεται από ανεπιθύμητα συμπτώματα, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με ορμονοθεραπεία. 

Η εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσει πολλές αλλαγές στο σώμα. Τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα της μειωμένης παραγωγής οιστρογόνων και προγεστερόνης στις ωοθήκες. Μπορεί να περιλαμβάνουν εξάψεις, αύξηση βάρους ή κολπική ξηρότητα. Η κολπική ατροφία μπορεί επίσης να συμβάλει στην ξηρότητα του κόλπου. Η εμμηνόπαυση μπορεί ακόμη να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων ασθενειών, όπως η οστεοπόρωση.

Η διακεκριμένη επιστήμονας Ειρήνη Λαμπρινουδάκη, καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Κλιμακτηρίου και Εμμηνόπαυσης και επιστημονική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης και Ανδρόπαυσης (ΕΜΑS), απαντά σε ερωτήσεις του health4U.gr που απασχολούν ή θα απασχολήσουν το γυναικείο κοινό σχετικά με την εμμηνόπαυση και την ορμονοθεραπεία, βοηθώντας τες να αντιμετωπίσουν αυτή την απόλυτα φυσιολογική αλλαγή στη ζωή τους.

• Ποιες οι επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης στη ζωή της γυναίκας (σωματικά και ψυχικά);

Η εμμηνόπαυση είναι ένα φυσιολογικό γεγονός στη ζωή της γυναίκας. Εμφανίζεται γύρω στα 51 χρόνια και οφείλεται στη διακοπή της παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες. Η έλλειψη των οιστρογόνων στον οργανισμό δημιουργεί άμεσα συμπτώματα και επιφέρει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία μιας γυναίκας. Οι πιο σοβαρές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης είναι οι μακροπρόθεσμες, αυτές δηλαδή που εμφανίζονται αρκετά χρόνια μετά την τελευταία περίοδο της γυναίκας. Σε αυτές περιλαμβάνονται η οστεοπόρωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Η οστεοπόρωση οδηγεί σε κάταγμα έπειτα από ελάχιστο τραυματισμό, όπως όταν γλιστράμε και πέφτουμε στο έδαφος ενώ περπατάμε. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αυξάνεται σημαντικά κατά την εμμηνόπαυση, γιατί χάνεται η προστατευτική δράση των οιστρογόνων στην καρδιά και τα αγγεία, ενώ παράλληλα αυξάνονται το σωματικό βάρος, η χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια και η αρτηριακή πίεση.

• Τι συμπτώματα μπορεί να βιώσει η γυναίκα κατά την εμμηνόπαυση;

Τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις. Η έξαψη βιώνεται ως μια απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του θώρακα και του προσώπου, που συνοδεύεται με ερυθρότητα και ταχυκαρδία. Όταν οι εξάψεις συμβαίνουν το βράδυ, προκαλούν συχνές αφυπνίσεις. Άλλα συμπτώματα είναι η νευρικότητα, η κακή διάθεση, η αδυναμία συγκέντρωσης, η κόπωση, οι μυοσκελετικοί πόνοι και οι πονοκέφαλοι.

Η οιστρογονική ανεπάρκεια οδηγεί σε ατροφία του κόλπου και των έξω γεννητικών οργάνων της γυναίκας. Αυτό οδηγεί σε μια σειρά συμπτώματα, όπως ξηρότητα, πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, αίσθημα ερεθισμού και συχνές ουρολοιμώξεις, που επανεμφανίζονται μετά το τέλος της αντιβιοτικής θεραπείας. Κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση συνήθως παρατηρείται αύξηση του σωματικού βάρους, η οποία μπορεί να προληφθεί με την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

• Η ορμονοθεραπεία ενδείκνυται για όλες τις γυναίκες;

Η ορμονική θεραπεία (ΟΘ) ενδείκνυται για τις γυναίκες που εμφανίζουν μετρίου-σοβαρού βαθμού εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα, που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής τους. Η αντιμετώπιση της εμμηνόπαυσης με την ορμονοθεραπεία, γίνεται με την υποκατάσταση των φυσιολογικών ορμονών που παράγουν οι ωοθήκες της γυναίκας στη μικρότερη δυνατή δόση. Σε γυναίκες με μήτρα χορηγείται συνδυασμός οιστραδιόλης και προγεστερόνης (οι δύο ορμόνες που εκκρίνονται φυσιολογικά σε μια γυναίκα που έχει περίοδο). Αντίθετα, σε γυναίκες που έχουν αφαιρέσει τη μήτρα τους χορηγείται μόνο οιστραδιόλη. Η θεραπεία μπορεί να δοθεί σε μορφή χαπιών ή διαδερμικά (αυτοκόλλητα τσιρότα στο δέρμα ή με ζελέ που επαλείφεται στο δέρμα). Εάν μια γυναίκα έχει συμπτώματα μόνο από το ουρογεννητικό σύστημα, τότε τα οιστρογόνα χορηγούνται στον κόλπο, με μορφή κολπικών υποθέτων ή κολπικού ζελέ.

• Πώς λειτουργεί η ορμονοθεραπεία στο σώμα;

Η ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα θεραπεύει όλες τις επιπτώσεις που επιφέρει η εμμηνόπαυση, εξαιτίας της έλλειψης των ορμονών αυτών, επαναφέροντας εν μέρει τον οργανισμό στην κατάσταση προ εμμηνόπαυσης. Πιο συγκεκριμένα, η ορμονική θεραπεία ανακουφίζει τη γυναίκα από τις εξάψεις, τον κακό ύπνο, την κόπωση, τους πόνους στα οστά και την κακή διάθεση. Επιπλέον, τη βοηθάει να ελέγξει το βάρος της και να λειτουργεί καλύτερα μέσα στη μέρα. Επίσης, θεραπεύει τα συμπτώματα της ουρογεννητικής ατροφίας, όπως η ξηρότητα του κόλπου και ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή. Τέλος, η θεραπεία προστατεύει από την οστεοπόρωση και πιθανόν από τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

• Υπάρχει διαφορετική οπτική σχετικά με την ορμονοθεραπεία στις μέρες μας;

Κατά τις παλαιότερες δεκαετίες είχε παρατηρηθεί ανεξέλεγκτη χρήση της ΟΘ, καθώς δινόταν σε κάθε ηλικία και ανεξάρτητα από την ύπαρξη συμπτωμάτων. Η ανεξέλεγκτη ορμονοθεραπεία στην εμμηνόπαυση, οδήγησε στην εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως καρκίνος του μαστού και θρομβώσεις. Ιδιαίτερα για τον καρκίνο του μαστού, ο κίνδυνος εξαρτάται από το ιστορικό της γυναίκας αλλά και από το είδος και τη δόση των ορμονών που θα χορηγήσουμε. Εάν η γυναίκα εκτιμηθεί σωστά από ειδικό και χορηγηθεί θεραπεία υποκατάστασης με φυσικές ορμόνες στη χαμηλότερη δυνατή δόση, ο κίνδυνος είναι πρακτικά αμελητέος.

• Υπάρχουν άλλες διαθέσιμες θεραπευτικές παρεμβάσεις;

Για τις γυναίκες που περνούν εμμηνόπαυση και η ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα αντενδείκνυται, υπάρχουν εναλλακτικές θεραπείες για τις εξάψεις, όπως τα αντικαταθλιπτικά, που δεν είναι όμως τόσο αποτελεσματικές. Μη φαρμακευτικές εναλλακτικές θεραπείες είναι τα φυτοοιστρογόνα και τα κολπικά ενυδατικά και λιπαντικά προϊόντα. Τεχνικές χαλάρωσης και ελεγχόμενης αναπνοής, βελονισμός και ομοιοπαθητική έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των μετεμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων.

Η ζωή της γυναίκας μετά την εμμηνόπαυση δεν σταματά. Για την ακρίβεια, ένας νέος μεγάλος κύκλος ζωής ξεκινά. Η σωστή διαχείριση των συμπτωμάτων, σε συνεννόηση πάντοτε με τον θεράποντα ιατρό, μπορεί να τα περιορίσει στο ελάχιστο, κρατώντας την ψυχολογία και τη σεξουαλική ζωή στα ύψη.