Η Alkanna tinctoria είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται στην επούλωση των πληγών του δέρματος και υπόσχεται άριστα αποτελέσματα. 

Η Alkanna tinctoria, αλκανέτ, βαφόριζα, αλκάνα η βαφική ή χάβα τζίβα, είναι κατάλληλη για τη θεραπεία ελκών στο διαβητικό πόδι, για την επούλωση όλων των τραυμάτων, εγκαυμάτων, ελκών κάθε είδους, της αιμορροϊδοπάθειας και άλλων δερματικών παθήσεων όπως η ακμή. Πρόκειται για μια φυτική ουσία που βοηθά στην αποκατάσταση του δέρματος, χωρίς τις παρενέργειες των χημικών ουσιών.

Μελέτες έχουν δείξει ταχεία επουλωτική δράση, που επιτυγχάνεται με την πρόκληση σαρκοφυΐας σε χρόνιες και μη πληγές (έλκη), όπως και σε τραύματα. Επίσης, έχει πολύ καλή αντιμικροβιακή δράση έναντι του χρυσίζοντα και του επιδερμικού σταφυλόκοκκου.

Με την επιστημονικά αποδεδειγμένη θεραπευτική δράση του ελαιώδους εκχυλίσματος του φυτού της Alkanna tinctoria παρασκευάζονται διάφορα σκευάσματα.

Η ισχυρή επουλωτική δράση του ελαιώδους εκχυλίσματος έχει δοκιμαστεί αποτελεσματικά σε εγκαύματα πρώτου βαθμού. Έχει επίσης ανταποκριθεί εξαιρετικά σε σοβαρές περιπτώσεις κατακλίσεων, καθώς με τη βοήθειά του επέρχεται φυσιολογική αναπαραγωγή δέρματος στους ασθενείς. Εντυπωσιακά αποτελέσματα στην επούλωση πληγών σε διαβητικά έλκη αλλά και έπειτα από επεμβάσεις (όπως στην κύστη κόκκυγος) πιστοποιούνται από τους ίδιους τους γιατρούς αντίστοιχων ειδικοτήτων.

Οι δραστικές ουσίες της αλκάνας

Η αλκανίνη βρίσκεται στις ρίζες του φυτού Alkanna tinctoria, γνωστού και ως Alkanet. Η σικονίνη και η αλκανίνη έχουν σημαντική ιστορική πορεία, που ξεκινάει από την αρχαιότητα. Η ιστορία της αλκανίνης εξελίσσεται στην Ευρώπη, ενώ η σικονίνη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, σχεδόν παράλληλα, στην Ανατολή.

Η σημαντικότερη όμως και πιο ενδιαφέρουσα ιδιότητα της αλκανίνης και της σικονίνης είναι η επουλωτική της δράση. Οι δραστικές τους ουσίες λαμβάνονται από τη ρίζα του φυτού, που έχει ένα βαθυκόκκινο χρώμα. Οι ρίζες συλλέγονται, ξηραίνονται και κονιορτοποιούνται. Οι ουσίες αυτές είναι διαλυτές σε έλαια και αλκοόλ, με τα οποία δημιουργούνται βάμματα αλλά και αλοιφές με βάση το έλαιο της αλκάνας.

Το έλαιο – εκχύλισμα των ριζών του φυτού

Οι βιολογικές μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία 30 χρόνια έχουν αποδείξει ότι το ελαιώδες εκχύλισμα των ριζών της Alkanna tinctoria έχει αντιμικροβιακή (έναντι των Staphylococcusaureus και Staphylococcusepidermidis), αντιφλεγμονώδη, αντινεοπλασματική, αντιοξειδωτική, αντιθρομβωτική δράση.

Επουλωτική δράση της Αλκάνας

Αν και οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού Alkanna tinctoria ήταν γνωστές από την
αρχαιότητα, μόλις το 1976 επιβεβαιώθηκαν πειραματικά, από την ομάδα του καθηγητή Β. Παπαγεωργίου. Προσδιορίστηκαν τα δραστικά συστατικά και αναλύθηκαν για πρώτη φορά αποτελέσματα κλινικών μελετών με φαρμακευτικά σκευάσματα που περιείχαν τις δραστικές αυτές ουσίες.

Οι βιοδοκιμές κατά την εφαρμογή του σε πληγές του δέρματος πειραματόζωων παρουσίασαν θαυμάσια επουλωτική ικανότητα.

Αργότερα τα σκευάσματα εφαρμόστηκαν κλινικά σε ασθενείς που υπέφεραν από άτονα έλκη στα κάτω άκρα, τα οποία ήταν ανθεκτικά σε όλες τις προηγούμενες προσπάθειες θεραπείας τους, με εξαιρετική αποτελεσματικότητα.

Ο ρυθμός επιτυχίας ήταν 80%, χωρίς να παρατηρηθεί φλεγμονή του δέρματος σε όλα τα στάδια της θεραπείας. Η αποτελεσματικότητα των σκευασμάτων αυτών δοκιμάστηκε και για τη θεραπεία εγκαυμάτων, στα οποία αποδείχτηκε σημαντικά ανώτερη από φαρμακευτικά σκευάσματα.

Αντιφλεγμονώδης δράση της Αλκάνας

Μελέτες που έγιναν το 1977 (Hayashi) στην Ιαπωνία με σικονίνη και παράγωγά της οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι εμφανίζουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση σε έντονα οιδήματα. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ήπια αντιπυρετική και αναλγητική δράση καθώς και ικανότητα στη θεραπεία δερματικών κακώσεων.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την κατανόηση της βιοχημείας της θεραπείας τραυμάτων και της επανόρθωσης του κατεστραμμένου ιστού. Αν και γενικά είναι αποδεκτή η θεραπευτική ικανότητα αλκανίνης, σικονίνης και των παραγώγων τους σε ζωντανούς οργανισμούς (in vivo), δεν έχει προσδιοριστεί πλήρως ο μηχανισμός δράσης τους.

Αντιοξειδωτική δράση της Αλκάνας

Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι η αλκανίνη και η σικονίνη καθώς και τα εκχυλίσματα των ριζών Alkanna tinctoria φαίνεται να έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Μάλιστα, έχει ήδη δοθεί δίπλωμα ευρεσιτεχνίας σε ένα φίλτρο καπνού που περιέχει ως ουσίες τη σικονίνη και την αλκανίνη, οι οποίες απομακρύνουν τις ελεύθερες ρίζες του τσιγάρου.

Το φυτό Alkanna tinctoria

Το φυτό Alkanna tinctoria είναι ίσως το πιο γνωστό είδος του γένους Alkanna και ανήκει στην οικογένεια Boraginaceae. Η Alkanna tinctoria, αλλιώς βαφόριζα ή αλκάνα η βαφική, είναι ενδημικό φυτό της Νότιας Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας, γνωστό μάλιστα από την αρχαιότητα. Η κόκκινη, πορφυρή χρωστική του έχει χρησιμοποιηθεί σε υφάσματα, κρασιά κ.α.

Στην Ελλάδα υπάρχουν 15 είδη του γένους Alkanna, από τα οποία το Alkanna tinctoria είναι το πιο σύνηθες.

Η ρίζα του φυτού είναι συνήθως πολύ μεγάλη και από τον φλοιό της παράγεται μια κόκκινη βαφή. Κύριο συστατικό της η αλκανίνη, μια χρωστική ευδιάλυτη στα έλαια και τις αλκοόλες, που δίνει ένα έντονο πορφυρό χρώμα.

Η Alkanna tinctoria στη φαρμακευτική ιστορία

Οι φαρμακευτικές ιδιότητες των ριζών Alkanna tinctoria αναγνωρίστηκαν πρώτη φορά από τον πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτη, τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο οποίος περιέγραψε τη χρήση των ριζών του φυτού για τη θεραπεία αλγών.

Στη συνέχεια, ο βοτανολόγος Θεόφραστος επιβεβαίωσε τις φαρμακευτικές ιδιότητες του
φυτού. Επίσης, ο Μέγας Αλέξανδρος φαίνεται να χρησιμοποιούσε τις ρίζες του φυτού Alkanna tinctoria για τη θεραπεία τραυμάτων των στρατιωτών του κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του.

Ο πρώτος όμως που κατέγραψε με λεπτομέρειες τις ιδιότητες του φυτού ήταν ο Διοσκουρίδης, πατέρας της φαρμακολογίας, το 77 μ.Χ. Στο έργο του «Περί ύλης ιατρικής» αναφέρεται ως φάρμακο για τη θεραπεία πληγών και εγκαυμάτων. Στα ίδια συμπεράσματα είχε καταλήξει και ο Ρωμαίος βοτανολόγος Πλίνιος. Τον 17ο αιώνα ο Άγγλος φυσικός Νikolas Culpeper μίλησε για θεραπεία χρόνιων πληγών, έντονων φλεγμονών και εγκαυμάτων από φωτιά με τη βοήθεια των ριζών του φυτού Alkanna tinctoria (Alkanet). Το 1710 ο Άγγλος γιατρός William Salman στο έργο του «English Herbs» αναφέρθηκε στις θεραπευτικές ιδιότητες συνταγής από εκχύλισμα ρίζας της Alkanna tinctoria σε λάδι ελιάς, το οποίο είχε πολύ καλά αποτελέσματα στην επούλωση πληγών εις βάθος.

Το 1976 ο καθηγητής Β. Παπαγεωργίου απομόνωσε παράγωγα αλκανινών από εκχυλίσματα ριζών του φυτού Alkanna tinctoria, διευκρίνισε τη χημική τους δομή, επιβεβαίωσε την ισχυρή επουλωτική και αντιμικροβιακή δράση εκχυλισμάτων ριζών του φυτού και προσδιόρισε την αλκανίνη και τα παράγωγά της ως τα ενεργά συστατικά για τις παραπάνω δράσεις.

Πιθανή εκδήλωση ηπατοτοξικότητας και καρκινογένεσης έπειτα από παρατεταμένη λήψη του βοτάνου. Η εσωτερική χρήση δεν συνιστάται.