Τι είναι ενσυναίσθηση; H ικανότητα να βάζεις τον εαυτό σου στη θέση του άλλου. Η ικανότητα να νιώθεις τα συναισθήματα που βιώνει ο άλλος ή, πιο απλά, να «μπαίνεις στα παπούτσια» του άλλου.
Ο Χρήστος Βάββας, δάσκαλος της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας «Talking Hands», σύμβουλος στην Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, γραμματέας της Ελεγκτικής Επιτροπής Περιφερειακής Ομοσπονδίας σε Άτομα Με Αναπηρία Νοτιοδυτικής Ελλάδος & Νοτίων Ιόνιων Νήσων, παραχωρεί συνέντευξη στο health4u.gr. Όντας ο ίδιος κωφός, επιδιώκει να μας φέρει σε επαφή με τη «μαγική γλώσσα» της νοηματικής και να μας εξηγήσει σε τι γλώσσα «σκέφτονται» οι κωφοί άνθρωποι.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη
Αρχικά, ας ορίσουμε την έννοια της ενσυναίσθησης. Πώς την αντιλαμβάνεστε;
Η λέξη «ενσυναίσθηση» για μένα σημαίνει να μπορείς να «μπεις στα παπούτσια» αυτού που έχει κάποιο πρόβλημα και να προσπαθήσεις να νιώσεις όπως νιώθει αυτός. Ξέρω ότι αυτό που λέω είναι δύσκολο και σπάνια οι άνθρωποι το καταφέρνουν. Αλλά μόνο έτσι θα καταφέρουμε να κατανοήσουμε τους άλλους και ίσως και να τους βοηθήσουμε, αν το επιθυμούν και το έχουν ανάγκη. Το να πεις σε κάποιον «σε καταλαβαίνω» ή «τι κρίμα είναι αυτό που περνάς» και μετά να πας σπίτι σου και να τον ξεχάσεις δεν έχει καμία σημασία. Ένα ωραίο πείραμα που θα μπορούσε να κάνει για παράδειγμα ένας ακούοντας για να καταλάβει ακριβώς πώς νιώθει ένας κωφός σε μια καθημερινή στιγμή του θα ήταν να περνούσε μια ολόκληρη μέρα φορώντας ωτοασπίδες και να πήγαινε έτσι στη δουλειά του, στη δημόσια υπηρεσία, στο σούπερ μάρκετ και το απόγευμα σε μια καφετέρια. Μόνο έτσι θα κατανοούσε και θα αισθανόταν την ιδιαιτερότητα και τη δυσκολία σε πολλές στιγμές.
Γιατί θα ωθούσατε κάποιον να διδαχτεί τη νοηματική γλώσσα;
Πιστεύω πως η νοηματική γλώσσα θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία από πολύ νωρίς στα παιδιά, έστω τα βασικά, ώστε αν γίνει συνάντηση με έναν κωφό να μπορέσει ο ακούοντας να επικοινωνήσει μαζί του, είτε ως απλός πολίτης είτε ως υπάλληλος κ.λπ. Επίσης, στον κόσμο θα ήταν πολύ πιο οικεία η εικόνα της νοηματικής και οι άνθρωποι δεν θα την έβλεπαν σαν κάτι τόσο ξένο και ακατανόητο. Επίσης, οι κωφοί πολίτες είναι αρκετοί στην κοινωνία και τους οφείλουμε μια πιο εύκολη ζωή. Άρα λέω σε όλο τον κόσμο να μάθει τη νοηματική γλώσσα γιατί είναι κάτι τόσο χρήσιμο και συνάμα τόσο όμορφο.
Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσε να μικρύνει η «απόσταση» μεταξύ των κωφών ανθρώπων και των ακουόντων; Με ποιον τρόπο δηλαδή θα μπορούσε να γεφυρωθεί το «χάσμα» μεταξύ τoυς;
Το χάσμα και η απόσταση μεταξύ ακουόντων και κωφών θα μπορούσε να μικρύνει αν προσπαθούσαν οι μεν να γνωρίσουν καλύτερα τους δε, και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν οι ακούοντες να γνωρίσουν την κουλτούρα των κωφών, η οποία εννοείται πως είναι διαφορετική. Αυτό θα το πετύχουν με τη διδασκαλία της νοηματικής γλώσσας και με το να κάνουν παρέα. Ένας άλλος πολύ σημαντικός τρόπος θα ήταν να υπάρχουν περισσότεροι διερμηνείς Ε.Ν.Γ. σε όλες τις δομές της χώρας. Στα νοσοκομεία, στις δημόσιες υπηρεσίες, στην Αστυνομία κ.λπ. Έτσι, ο κωφός δεν θα είχε τόσες δυσκολίες αλλά και διαφορές με έναν ακούοντα. Επίσης, όπως ανέφερα και παραπάνω, η ελληνική νοηματική γλώσσα θα έπρεπε να διδάσκεται στους ακούοντες από μικρή ηλικία, ούτως ώστε να τους γίνεται βιωματικό. Βέβαια, και τώρα μπορούν να διδαχτούν οι ενήλικοι τη νοηματική, ποτέ δεν είναι αργά! Επίσης, όσον αφορά τις δομές, θα μπορούσαν να φροντίσουν για τη διδαχή των υπαλλήλων στα βασικά σημεία της νοηματικής γλώσσας, ώστε η απλή και η καθημερινή επικοινωνία να γίνεται αυτομάτως πιο εύκολη.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κωφοί; Βιώνετε ρατσισμό;
Οι δυσκολίες είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής. Ας ξεκινήσουμε από το κομμάτι της επιβίωσης. Είναι πολύ πιο δύσκολο για έναν κωφό να βρει δουλειά, διότι ο εργοδότης είναι συνήθως προβληματισμένος με το πώς θα μπορέσει να αντεπεξέλθει και να επικοινωνήσει ο κωφός με το υπόλοιπο προσωπικό ή τους πελάτες. Στη συνέχεια, οι κωφοί φοιτητές πρέπει να έχουν διερμηνέα πάντα μαζί τους, ώστε το μάθημα να είναι το ίδιο προσβάσιμο γι’ αυτούς όπως και στους ακούοντες. Το ίδιο συμβαίνει και στις δημόσιες υπηρεσίες, τα σούπερ μάρκετ κ.λπ. Τώρα και με τον κορονοϊό τα πράγματα έχουν γίνει ακόμη δυσκολότερα, καθώς με τη μάσκα κρύβονται και τα χείλη, όπου, όπως και να το κάνουμε, με τη χειλεανάγνωση μπορούμε να επικοινωνήσουμε λίγο καλύτερα. Όσον αφορά τον ρατσισμό, αν μπορώ να πω ότι τον συναντάμε κάπου είναι ότι το κράτος δεν φροντίζει πάντα για την πρόσβασή μας σε όσο το δυνατόν περισσότερα μέρη, αγαθά κ.λπ. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες. Βλέπουμε στην τηλεόραση, στην ενημέρωση και στην ψυχαγωγία, να υπάρχει περισσότερη νοηματική γλώσσα μέσω των διερμηνέων, περισσότεροι υπότιτλοι στα προγράμματα. Τα σημαντικά σποτ που αφορούν την ενημέρωση για τον κορονοϊό έχουν νοηματική. Φυσικά, το ξαναλέω, στα σημαντικά σημεία χρειαζόμαστε τους διερμηνείς, που θα έπρεπε να βρίσκονται πάντα εκεί για την εξυπηρέτησή μας. Ελπίζω στο μέλλον να γίνουν περισσότερες προσπάθειες και κατακτήσεις.
Σε τι γλώσσα «σκέφτονται» οι κωφοί; Λένε ότι οι άνθρωποι που γεννιούνται κωφοί βιώνουν διαφορετική γλώσσα από εκείνους που γεννιούνται με ακοή. Οι περισσότεροι κωφοί τείνουν να σκέφτονται με εικόνες, που αντιπροσωπεύουν το προτεινόμενο στυλ επικοινωνίας;
Σίγουρα είναι πολύ διαφορετικές οι προσλαμβάνουσες ενός κωφού παιδιού όταν γεννιέται από ένα παιδάκι με ακοή. Ο κόσμος για το κωφό παιδί είναι σίγουρα πιο ήσυχος και λιγότερο αγχωτικός, όμως θα πρέπει να φροντίζουν οι γονείς ώστε να μην υστερεί στην πνευματική ανάπτυξή του το γεγονός αυτό. Σίγουρα οι κωφοί σκέφτονται όπως μιλάνε, όπως άλλωστε και οι ακούοντες. Έτσι, όταν η νοηματική γλώσσα είναι η γλώσσα της εικόνας, εννοώ ότι είναι καθαρά οπτική, σκεφτόμαστε ανάλογα. Οι προτάσεις μας είναι πιο σύντομες από ενός ακούοντος, που θα μπορούσε με τον προφορικό λόγο να πει πολύ περισσότερα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η νοηματική γλώσσα υστερεί από την προφορική. Το αντίθετο, θα έλεγα. Είναι μια πλήρης γλώσσα σε λέξεις και νοήματα που μόνο όποιος μπει στη διαδικασία να την μάθει το καταλαβαίνει. Όμως ακόμη και οι πιο σύντομες προτάσεις μας είναι πολύ κατατοπιστικές και μας εξυπηρετούν απόλυτα στη μεταξύ μας επικοινωνία. Άλλωστε, μας αρέσει πολύ να συζητάμε και για πολλά διαφορετικά θέματα, οπότε αυτή η προσέγγιση μας εξυπηρετεί πολύ.
