Με αφορμή τον κατ’ οίκον περιορισμό, λόγω της πανδημίας του νέου κορονοιού (Covid – 19), η ιδιώτης Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπεύτρια Δήμητρα Καραδήμα, η οποία έχει εξειδίκευση στην Ψυχογηριατρική και συνεργάζεται με το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, εξηγεί στο Health4u.gr ποιες είναι οι επιπτώσεις της απομόνωσης στους ηλικιωμένους, πόσο πιθανό είναι να εμφανίσουν κατάθλιψη, αλλά και πως μπορούμε να υποστηρίξουμε ένα άτομο στο περιβάλλον μας που εμφανίζει τη διαταραχή.
Συνέντευξη στην Κατερίνα Ιορδανίδη
Τι είναι η κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία και ποιες μορφές έχει;
Η κατάθλιψη στα άτομα της τρίτης ηλικίας, είναι μια μεγάλη πρόκληση στην Ψυχιατρική, διότι αποτελεί την συχνότερη συναισθηματική διαταραχή στους ηλικιωμένους. Δεν είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο πέρασμα του χρόνου και χρήζει προσοχής και παρέμβασης από το οικογενειακό πλαίσιο. Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου το 10% των ατόμων άνω των 65 ετών, εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία και περίπου το 3% εμφανίζει σοβαρή κατάθλιψη. Παρόλα αυτά, τις περισσότερες φορές η νόσος δεν γίνεται αντιληπτή ακόμη και από το συγγενικό περιβάλλον.
Στην κατάθλιψη μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες μορφές: πρώτον η χρόνια ή αλλιώς υποτροπιάζουσα, η οποία είχε έναρξη σε μικρότερη ηλικία. Δεύτερον: η λεγόμενη «αντιδραστική κατάθλιψη», που είναι πρωτοεμφανιζόμενη λόγω ποικίλων ψυχοπιεστικών παραγόντων για παράδειγμα η απώλεια συντρόφου, βίωση αρνητικών γεγονότων ζωής και η επιβάρυνση από ένα χρόνιο νόσημα και ως συνέπεια πολλών άλλων αιτιών. Τέλος, έχουμε την «δευτεροπαθή» κατάθλιψη έχει ως αιτία την ύπαρξη σωματικών νόσων όπως το Πάρκινσον , το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, το έμφραγμα και άλλα.
Υπάρχουν παράγοντες που επιβαρύνουν;
Οι επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι η ηλικία, το φύλο, η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού, η κακή σωματική υγεία και τα οικονομικά προβλήματα. Δυστυχώς στις μέρες μας η πανδημία θεωρείται πια άλλος ένας επιβαρυντικός παράγοντας μίας και οδήγησε σε αβεβαιότητα και ρευστότητα σχετικά με την πορεία της και αποσταθεροποίησε πολλούς ασθενείς. Ο περιορισμός στο σπίτι οδήγησε σε αποχωρισμό της οικογένειας από τα παιδιά, εγγόνια, φίλους και από όλα τα κοινωνικά δίκτυα που συμμετέχουν οι ηλικιωμένοι όπως για παράδειγμα τα ΚΑΠΗ.
Ποια είναι τα πιο «ειδικά» συμπτώματα στην κατάθλιψη των ηλικιωμένων;
Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους έχει σαφώς ποιοτικές διαφορές με την κατάθλιψη στην νεότερη ηλικία. Παρουσιάζουν συχνότερα έντονο άγχος και διαταραχές στον ύπνο καθώς και στην μνήμη, συχνά παραπονιούνται : «δεν θυμάμαι, μήπως έχω άνοια;» , «θα πεθάνω, φοβάμαι»… Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι συμπτώματα σωματικών νόσων, όπως για παράδειγμα πόνοι τύπου αρθρίτιδας αυξάνονται και με αυτόν τον τρόπο και η κατάθλιψη γίνεται αντιληπτή σαν μια σωματική εμπειρία δηλαδή «σωματοποιούν» τον ψυχικό πόνο.
Γνωρίζουμε ότι εμφανίζουν αισθήματα αναξιότητας, ενοχής και αυτομομφής γιατί δεν μπορούν κατά την γνώμη τους να προσφέρουν πια στην οικογένεια και στην κοινωνία. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί σε αυτά τα συμπτώματα, διότι από πολλές μελέτες προκύπτει πως ο κίνδυνος για τελεσφόρο αυτοκτονία σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη είναι μεγαλύτερος στους ηλικιωμένους σε σύγκριση με τους νεότερους.
Τι επιπτώσεις είχε η πανδημία στους ηλικιωμένους;
Η εμφάνιση του κορωνοιου και η κοινωνική απομόνωση οδήγησαν περισσότερο στην απομόνωση και την μοναχικότητα. Η μοναξιά, η έλλειψη επαφής και ο περιορισμός της κοινωνικής συνδιαλλαγής, θεωρείται παράγοντας κινδύνου για εκδήλωση αγχωδών διαταραχών και κατάθλιψη σε όλο το ηλικιακό φάσμα. Κατά την διάρκεια της πανδημίας φάνηκε ότι οι συνθήκες αυτές επιβάρυναν ακόμα περισσότερο τους ηλικιωμένους, «αποκλείστηκαν» στο σπίτι , και δυστυχώς δεν έχουν εξοικείωση με το διαδίκτυο και την δυνατότητα χρήσης της τηλεψυχιατρικής που έχουν οι νεότεροι.
Ο περιορισμός λοιπόν πρακτικά από την οικογένεια, τους φίλους και οποιαδήποτε δραστηριότητα οδήγησε αρκετούς να βιώσουν περισσότερο αίσθημα μοναξιάς, άγχους, ανασφάλεια, φόβο θανάτου με αποτέλεσμα την επιδείνωση της αυπνίας και των σωματικών αιτιάσεων. Η ποσοτική και ποιοτική επικοινωνία με το περιβάλλον διακόπηκε βίαια και είχε δυσμενείς συνέπειες για την ζωής τους και των οικείων τους αλλά και για την πορεία άλλων υποκείμενων νόσων που προϋπήρχαν.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Από την στιγμή που ο ίδιος ή κάποιος από το οικείο περιβάλλον του, εντοπίσει κάποια από τα αναφερόμενα συμπτώματα , καθώς και αλλαγή στην συμπεριφορά ενός ατόμου, θα πρέπει να μην τα υποτιμήσει . Πολλές φορές τα συμπτώματα χαρακτηρίζονται «υπερβολικά» από τους οικείους και αποδίδονται στο γήρας. Είναι όμως δόκιμο να αναζητήσουμε την συμβουλή ενός ειδικού προκειμένου να υπάρξει έγκυρη, έγκαιρη διάγνωση καθώς και θεραπεία. Μη ξεχνάμε πως ο τρόπος που φερόμαστε στην τρίτη ηλικία είναι ο κοινωνικός μας πολιτισμός.