Σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) για τις ανισότητες στην ποιότητα ζωής σε σχέση με την ηλικία (Eurofound (2019), Age and quality of life: Who are the winners and losers?, Publications Office of the European Union), μελετήθηκαν οι διαφορές έξι ηλικιακών ομάδων, από επτά κράτη μέλη της Ε.Ε. και για πέντε διαστάσεις της ποιότητας ζωής.
Μέθοδος διεξαγωγής της έρευνας
Αναλυτικά οι διαστάσεις αυτές ήταν η δυσκολία να τα βγάλουν πέρα με το υπάρχον εισόδημα, η συμμετοχή στην πολιτική ζωή της χώρας, ο βιούμενος κοινωνικός αποκλεισμός, η ψυχική υγεία και η ικανοποίηση από την ζωή. Βασισμένη σε στοιχεία από την έρευνα του Eurofound σχετικά με την ποιότητα ζωής (EQLS), η έκθεση αναφέρεται στις αλλαγές που σημειώθηκαν από το 2011 ως το 2016. Συγκεκριμένα, καταγράφει τον αντίκτυπο της οικονομικής ύφεσης, τις επιδράσεις στις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και τον τρόπο με τον οποίο η αγορά εργασίας και το κράτος κοινωνικής πρόνοιας έχουν περιορίσει τις επιπτώσεις αυτές.
Βασικά συμπεράσματα
• Εντοπίζονται σημαντικές διαφορές στην ποιότητα ζωής των ατόμων διαφορετικών ηλικιακών ομάδων στην Ευρώπη.Η αντίθεση ανάμεσα σε ανατολή-δύση και βορρά-νότο είναι εμφανής. Στη δυτική Ευρώπη οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας απολαμβάνουν καλύτερη ποιότητα ζωής, ενώ στην ανατολική Ευρώπη οι νεώτεροι είναι σε ευνοϊκότερη θέση από τους μεγαλύτερους.
• Δυσκολία στο να τα βγάλουν πέρα με το υπάρχον εισόδημα Η δυσκολία αυτή μειώνεται μετά τα μέσα της ζωής των ανθρώπων στην δυτική Ευρώπη. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, με εξαίρεση τις χώρες της Βαλτικής, αυξάνεται συνεχώς στις μεγαλύτερες ηλικίες. Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται πιθανότατα με την οικονομική μεταβολή των πρώην σοσιαλιστικών δημοκρατιών της κεντρικό-ανατολικής Ευρώπης και την απουσία μέριμνας για τους ανθρώπους που ήταν στη φάση της συνταξιοδότησης, οι οποίοι είχαν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε ένα προγραμματισμένο και καθορισμένο οικονομικό καθεστώς.
• Κοινωνικός αποκλεισμός Στην δυτική Ευρώπη και την Μεσόγειο, το αίσθημα του κοινωνικού αποκλεισμού σε γενικές γραμμές αυξάνεται μέχρι τα μέσα της ζωής των ανθρώπων και μειώνεται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, από την άλλη, εντοπίζεται μικρή διαφορά στις ηλικιακές ομάδες ως προς αυτόν τον παράγοντα. Εξαίρεση αποτελούν τα Βαλκάνια (Βουλγαρία και Ρουμανία), όπου ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι κάπως μεγαλύτερος στις ηλικίες 75 ετών και άνω.
• Συμμετοχή στην πολιτική ζωή της χώρας Η συμμετοχή στα κοινά για τους πολίτες των κρατών μελών της Ε.Ε. αυξάνεται μέχρι τα μέσα της ζωής τους. Τα χαμηλότερα επίπεδα αυτής εμφανίζονται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Τέλος, η συμμετοχή στην πολιτική ζωή στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης είναι χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε.
• Ψυχική Υγεία Η ψυχική υγεία αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου στις Σκανδιναβικές χώρες, καθώς και στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης παρουσιάζονται μικρές διακυμάνσεις ανάμεσα στις διάφορες ηλικιακές ομάδες. Στις υπόλοιπες χώρες, η ψυχική υγεία φθίνει με την ηλικία, ειδικά στα Βαλκάνια, όπου οι ηλικιωμένοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης.
• Ευχαρίστηση από την ζωή Η ευχαρίστηση από την ζωή μειώθηκε αισθητά στους μεγαλύτερους ανθρώπους στις χώρες της Μεσογείου και των Βαλκανίων, της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής από το 2011 ως το 2016. Η κλασική καμπύλη σε σχήμα U, η οποία αναφέρεται στην ευχαρίστηση ενός ατόμου από τη ζωή σε όλη τη διάρκεια αυτής, υποδεικνύει την πτώση της ευχαρίστησης μέχρι τα μέσα της ζωής και την αύξηση της στις μεγαλύτερες ηλικίες. Ωστόσο η έρευνα στον ευρωπαϊκό πληθυσμό έδειξε πως η καμπύλη αυτή άρχισε να ευθυγραμμίζεται στις μεγαλύτερες ηλικίες και να μην ακολουθεί την συνηθισμένη αύξουσα πορεία της.
Προωθώντας τη δικαιοσύνη ανάμεσα στις γενιές
• Οι κοινωνικές υπηρεσίες θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν την δικαιοσύνη ανάμεσα στις γενιές, ανανεώνοντας την άτυπη συμφωνία, η οποία είχε ως αρχή ότι οι νεότεροι οφείλουν να υποστηρίζουν τους γηραιότερους ως αντάλλαγμα της υποστήριξης που πήραν και οι ίδιοι. Το νέο κοινωνικό «συμβόλαιο» ανάμεσα στις γενιές πρέπει να είναι αμφίδρομο. Πιθανώς, οι εύποροι μεγαλύτερης ηλικίας θα πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερο ώστε να διασφαλίσουν ότι οι νέοι σήμερα είναι πιο ικανοί ώστε να συνεισφέρουν το μερίδιο τους στην οικονομία της χώρας. Αντίστροφα, οι νέοι οφείλουν να είναι περισσότερο έτοιμοι να στηρίξουν και να βοηθήσουν στην φροντίδα των ηλικιωμένων, ειδικά όσων είναι μέλη της οικογένειάς τους.