Αρχικά θα πρέπει να οριστεί τι είναι ο ιος HIV και τι το AIDS. Τα αρχικά του HIV προέρχονται από τη αγγλική φράση Human Immunodeficiency Virus, δηλαδή Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας,ενώ AIDS σημαίνει Acquired Immune Deficiency Syndrome δηλαδή Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας και προκαλείται από τον ιό ΗIV.

Μερικοί ιοί, όπως αυτοί που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα ή τη γρίπη, παραμένουν στο σώμα μόνο για μερικές ημέρες. Άλλοι ιοί, όπως ο HIV, δεν φεύγουν ποτέ. Ο ιός του AIDS είναι ένας ρετροϊός. Έχει δηλαδή γενετικό υλικό το RNA, το οποίο με τη δράση ενός ενζύμου που λέγεται αντίστροφη μεταγραφάση μετατρέπεται σε DNA για να ενσωματωθεί στο γονιδίωμα του ανθρώπου.

Το χαρακτηριστικό του ιού HIV είναι το πολύ υψηλό ποσοστό μετάλλαξής του, ο γρήγορος ρυθμός αναπαραγωγής του και το τεράστιο μέγεθος του πληθυσμού του. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε δεδομένη στιγμή, ένας άνθρωπος που έχει μολυνθεί με τον ιό HIV μεταφέρει δεκάδες εκατομμύρια λοιμογόνων παραγόντων του HIV με εκατομμύρια διαφορετικών τυχαίων μεταλλάξεών του. Η πολύ μεγάλη ικανότητα μετάλλαξης του HIV οφείλεται στο γεγονός ότι η αντίστροφη μεταγραφάση που μετατρέπει το RNA του ιού σε κυτταρικό DNA, είναι πολύ επιρρεπής στα λάθη κατά την αντιγραφή της, ξεφεύγουν δηλαδή αντιγραφικά λάθη όταν προστίθενται τα νουκλεοτίδια στη σειρά για να γίνει το DNA και προκύπτουν οι μεταλλάξεις.

Όταν κάποιος μολύνεται με τον HIV, γίνεται “HIV οροθετικός” και θα είναι για πάντα HIV οροθετικός. Με την πάροδο του χρόνου, η HIV νόσος μολύνει και εξοντώνει τα λευκά αιμοσφαίρια που λέγονται CD4+ λεμφοκύτταρα και μπορεί να αφήσουν το σώμα ανίκανο να καταπολεμήσει κάποιες μολύνσεις και καρκινογενέσεις.

Με την έγκαιρη και σωστή αντιρετροϊκή θεραπεία, το σώμα μπορεί να παραμένει υγιές και να αντιμετωπίζει τις περισσότερες λοιμώξεις.

Οι ονομασίες HIV και AIDS μπορεί να συγχέονται γιατί και οι δύο αυτοί όροι περιγράφουν την ίδια νόσο. Σκεφτείτε το AIDS σαν μια προχωρημένη HIV νόσο. Ο ιός HIV προκαλεί AIDS μολύνοντας και σκοτώνοντας έναν τύπο κυττάρων που ονομάζονται helper T cells, που είναι απαραίτητα για τη σωστή ανοσολογική απόκριση σε μολυσματικούς παράγοντες. Η αργή αλλά συνεχής απώλεια αυτών των κυττάρων αφήνει το σώμα αδύναμο να αμυνθεί ενάντια σε έναν μακρύ κατάλογο βακτηρίων και ιών, και είναι η μόλυνση με αυτούς τους ευκαιριακούς παράγοντες που σκοτώνει τελικά τον ασθενή. Ένα άτομο με AIDS έχει ένα ανοσοποιητικό σύστημα τόσο αποδυναμωμένο από τη δράση του HIV, που συνήθως αρρωσταίνει από μία ή περισσότερες ευκαιριακές λοιμώξεις, όπως πνευμονία.

Όταν το άτομο με HIV διαγνωσθεί με κάποιες από τις ευκαιριακές λοιμώξεις τότε λέμε ότι ανέπτυξε AIDS.

Όταν ένα άτομο διαγνωσθεί με AIDS, τότε θεωρείται ότι αυτό το άτομo έχει AIDS, ακόμα και αν τα CD4+ λεμφοκύτταρα του ανέβουν και πάλι ή αναρρώσει από την ασθένεια που καθόρισε ότι έχει AIDS. Χωρίς θεραπεία, τα άτομα με AIDS συνήθως πεθαίνουν μετά από περίπου 3 χρόνια.

Πως ξέρουμε ότι ο ιός HIV προκαλεί AIDS;

Το 1981, οι πρώτες περιπτώσεις σοβαρής ανοσοποιητικής ανεπάρκειας διαγνώστηκαν όταν κάποιοι νέοι άνδρες ανέπτυξαν ασυνήθιστες μολύνσεις και καρκίνους. Η νέα αυτή ασθένεια ονομάστηκε αργότερα «ΑΙDS». Τότε κανείς δεν γνώριζε τι προκαλούσε αυτή την ασθένεια. Έκτοτε, η επιστήμη απέδειξε ότι ο ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV) είναι η αιτία του AIDS. Το ξέρουμε αυτό διότι τα άτομα που μολύνθηκαν με τον ιό μπορεί να αναπτύξουν AIDS και τα φάρμακα που δρουν εναντίον του ιού μπορούν να αποτρέψουν την εκδήλωση της ασθένειας.

Ο ιός με την επίθεσή του στο ανοσοποιητικό σύστημα αφήνει τους ανθρώπους περισσότερο εκτεθειμένους σε άλλες ασθένειες.

Από που προέρχεται ο HIV;

Η επιστημονική έρευνα ανακάλυψε ότι ο ανθρώπινος ιός της ανοσοανεπάρκειας (HIV) συνδέεται με τον ιό της ανοσοανεπάρκειας των πιθήκων (SIV) καθώς υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο ιών. O ιός της ανοσοανεπάρκειας του πιθήκου (SIV), από τον οποίο προήλθε ο HIV που προκαλεί στον άνθρωπο το AIDS , είναι προϊόν «ανάμιξης» δύο διαφορετικών ιών στον οργανισμό του χιμπατζή, σύμφωνα με γενετική ανάλυση που παρουσιάζεται στο Science.

Το 1999, ένα στέλεχος του SIV  βρέθηκε σε ένα χιμπατζή που ήταν σχεδόν πανομοιότυπο με τον ιό HIV στον άνθρωπο.

Οι χιμπατζήδες ήταν η πηγή του HIV-1, και ότι ο ιός σε κάποιο σημείο πέρασε από τους χιμπατζήδες στους ανθρώπους μέσω του «κυνηγιού», είτε από την κατανάλωση κρέατος χιμπατζήδων, είτε από τη μόλυνση των κυνηγών μέσω τραυματισμών.

Test HIV

Οι γενικές εξετάσεις αίματος δεν ανιχνεύουν τον ιό HIV ή τα αντισώματά του, για αυτό το λόγο απαιτείται μια ειδική εξέταση για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει μολυνθεί. Η ανίχνευση της HIV λοίμωξης στηρίζεται στην εφαρμογή μιας αρχικής ανοσοενζυμικής δοκιμασίας.

Κανένα διαγνωστικό τεστ δεν είναι και ούτε ποτέ θα είναι 100% ακριβές, αλλά αν το HIV test βγει αρνητικό μετά την περίοδο του «παραθύρου» μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει μόλυνση με HIV.

Η αρχή του AIDS

Το Σάρκωμα Kaposi (KS), ήταν μια σπάνια καλοήθης μορφή καρκίνου που εμφανίζονταν σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Αλλά το Μάρτιο του 1981 τουλάχιστον οκτώ περιπτώσεις μιας πιο επιθετικής μορφής του KS συνέβη μεταξύ νεαρών ομοφυλόφιλων ανδρών στη Νέα Υόρκη. Την ίδια περίπου εποχή σημειώθηκε αύξηση, τόσο στην Καλιφόρνια όσο και τη Νέα Υόρκη, των περιπτώσεων μιας σπάνιας λοίμωξης των πνευμόνων από Pneumocystis carinii (PCP). Τον Απρίλιο του 1981, παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων της πνευμονίας PCP από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) στην Ατλάντα. Μια τεχνικός φαρμάκων, η Σάντρα Φορντ, παρατήρησε μεγάλο αριθμό αιτήσεων για χορήγηση πενταμίνης, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της PCP. Ένας γιατρός ζήτησε το φάρμακο για τη θεραπεία ενός γκέι 20χρονου άντρα, ο οποίος είχε πνευμονία. Δύο εβδομάδες αργότερα, ο ίδιος γιατρός ζήτησε να του προμηθεύσουν και πάλι αυτό το σπάνιο φάρμακο για να αντιμετωπίσει κάτι ασυνήθιστο. Κανείς γιατρός δεν είχε ξαναζητήσει το φάρμακο μέχρι τότε γιατί οι ασθενείς συνήθως θεραπεύονταν με μία αγωγή 10 ημερών ή πέθαιναν.

Ο ιός μεταδίδεται και σε ετερόφυλα και ομοφυλόφιλα ζευγάρια

Τον Ιούνιο του 1981, το CDC δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με την εμφάνιση, χωρίς αναγνωρίσιμη αιτία, της πνευμονίας PCP σε πέντε άντρες στο Λος Άντζελες. Αυτή η έκθεση πολλές φορές αναφέρεται ως η αρχή του AIDS στις ΗΠΑ. Επειδή υπήρχαν ελάχιστα στοιχεία γνωστά σχετικά με τη μετάδοση αυτής που φαινόταν να είναι μια νέα ασθένεια, υπήρχε ανησυχία για το ενδεχόμενο μετάδοσης της ασθένειας από άτομα που δεν είχαν εμφανή συμπτώματα. Ορισμένες παραδοχές που έγιναν τότε, αποδείχθηκαν αβάσιμες λίγους μήνες αργότερα.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ανακάλυψη

Για παράδειγμα, τον Ιούλιο του 1981 ο Δρ. Curran του CDC δήλωσε ότι δεν υπάρχει εμφανής κίνδυνος επιδημίας σε μη ομοφυλόφιλους. Μόλις πέντε μήνες αργότερα, το Δεκέμβριο του 1981, έγινε σαφές ότι η ασθένεια επηρέασε και άλλες ομάδες του πληθυσμού, όταν τα πρώτα κρούσματα πνευμονίας PCP αναφέρθηκαν σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Την ίδια στιγμή η πρώτη περίπτωση AIDS από χρησιμοποιημένες βελόνες και σύριγγες τεκμηριώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Ιανουάριο του 1983, έρευνες μεταξύ γυναικών που ανέπτυξαν AIDS χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου, έδειξαν ότι η ασθένεια μπορεί να μεταδίδεται και μέσω ετεροφυλόφιλου σεξ.

Το 1986 όλοι συμφωνούν ότι αυτός είναι ο ίδιος ιός και τον ονομάζουν από κοινού HIV: ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας.

Συμπτώματα

Το 87% των ανθρώπων που μολύνονται με HIV παρουσιάζουν πολύ έντονα συμπτώματα, ενώ άλλοι δεν αισθάνονται απολύτως τίποτα. Όσοι έχουν συμπτώματα συνήθως εμφανίζουν πυρετό, κούραση ή αλλεργία. Άλλα συνηθισμένα συμπτώματα είναι: πονοκέφαλος, πρησμένοι αδένες και πονόλαιμος.

Αυτά τα συμπτώματα εκδηλώνονται 2-4 εβδομάδες μετά την μόλυνση. Αυτή η περίοδος λέγεται πρωτολοίμωξη ή οξεία HIV λοίμωξη. Τα συμπτώματα της πρωτολοίμωξης μπορεί επίσης να είναι παρόμοια με άλλων σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως η λοιμώδης μονοπυρήνωση ή η ηπατίτιδα, που μεταδίδονται ευκολότερα. Επίσης το άγχος, ο φόβος και η ανασφάλεια μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα σε κάποιους ανθρώπους, ακόμα και αν δεν έχουν τίποτα.

Διάγνωση

Λόγω του ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα που σχετίζονται με την πρωτολοίμωξη, ο καλύτερος τρόπος διάγνωσης της HIV νόσου, είναι το ειδικό test αίματος.

Το test αποδίδει αποτελέσματα μόνο όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του μολυσμένου ατόμου αναπτύξει αντισώματα στον HIV.

Κατά τη διάρκεια που μεσολαβεί μεταξύ της μόλυνσης και της ανάπτυξης αντισωμάτων ή αντιγόνου, το test βγαίνει αρνητικό.

Όταν τελειώσει η πρωτολοίμωξη, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν κανένα ορατό σύμπτωμα για τα επόμενα 5-10 χρόνια. Αν παραμείνει χωρίς θεραπεία, το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί σημαντικά και η ασθένεια εξελίσσεται σε AIDS.

Πως μπορώ να διαπιστώσω αν κάποιος έχει HIV;

Δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να διαπιστώσετε αν κάποιος άλλος έχει HIV. Πολλοί άνθρωποι με HIV δείχνουν απόλυτα υγιείς για πολλά χρόνια μετά τη μόλυνση, ωσότου αναπτύξουν (αν αναπτύξουν) πλήρες AIDS. Άλλοι μπορεί να έχουν κάποια συμπτώματα ίδια με αυτά κοινών παθήσεων. Δεν μπορείτε να διαπιστώσετε αν κάποιος είναι οροθετικός από την εμφάνισή του. Ο μόνος τρόπος να διαπιστώσετε αν κάποιος έχει HIV, είναι σας πει ο ίδιος ότι έχει κάνει το test για HIV και ότι το αποτέλεσμα του test ήταν θετικό.

Πως μπορώ να με προφυλάξω από τον HIV;

Ο HIV μεταδίδεται από ένα οροθετικό άτομο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, όταν συγκεκριμένα υγρά του σώματός του που περιέχουν HIV μπουν απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος ενός άλλου ατόμου μέσω μιας βλεννογόνου μεμβράνης (π.χ. το εσωτερικό του ορθού και του κόλπου, το άνοιγμα του πέους και του στόματος) ή μέσω ενός κατεστραμμένου ιστού ή με μια σύριγγα ή από την μητέρα προς το έμβρυο.

Τα σωματικά υγρά ενός οροθετικού ατόμου που περιέχουν HIV σε ικανή ποσότητα για να επιτευχθεί μετάδοση του ιού, είναι:

• Αίμα (συμπεριλαμβανομένου του αίματος περιόδου)
• Σπέρμα και προσπερματικά υγρά
• Κολπικά υγρά
• Πρωκτικά υγρά
• Μητρικό γάλα

Για να μεταδοθεί ο HIV πρέπει:

• να είναι παρόν σε ικανή ποσότητα σε κάποιο από αυτά τα υγρά
• να εισχωρήσει μέσα στο σώμα

Οι σεξουαλικές συμπεριφορές που μπορούν να μεταδώσουν τον HIV είναι:

• Κολπικό σεξ
• Πρωκτικό σεξ
• Στοματικό σεξ

Άλλοι τρόποι μετάδοσης του HIV είναι:

• Κοινή χρήση συριγγών όταν λαμβάνεται δόση ναρκωτικών ουσιών
• Μη επαγγελματικό τατουάζ και τρύπημα αυτιών κλπ.
• Τυχαίες διατρήσεις με σύριγγες
• Μεταγγίσεις μολυσμένου αίματος
• Τοκετός
• Θηλασμός

Τα ποσοστά κινδύνου μετάδοσης του HIV δεν είναι απόλυτα.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο ιός HIV δεν μεταδίδεται με:

• Σάλιο, δάκρυα, ιδρώτα, κόπρανα ή ούρα
• Αγκαλιά
• Φιλί
• Μασάζ
• Χειραψία
• Τσιμπήματα εντόμων
• Συγκατοίκηση με κάποιον οροθετικό
• Κοινή χρήση τουαλέτας ή ντους

Κάποιες από τις πιο επικίνδυνες συμπεριφορές είναι:

• Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό (κολπική ή πρωκτική) με οροθετικό άτομο ή με άτομο που δεν γνωρίζει αν είναι HIV θετικό ή αρνητικό.
• Συχνή αλλαγή ερωτικών συντρόφων
• Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό με επαγγελματίες
• Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό με χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών
• Κοινή χρήση συριγγών
• Χρήση μη αποστειρωμένων βελονών για τρύπημα αυτιών και τατουάζ

Κάποιες από τις λιγότερο επικίνδυνες συμπεριφορές είναι:

• Σεξουαλική επαφή (κολπική ή πρωκτική) με προφυλακτικό
• Στοματικός έρωτας

Άλλοι παράγοντες επικινδυνότητας:

• Κάποια άλλη σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσος όπως έρπης, χλαμύδια, βλεννόρροια, τριχομονάδες ή ηπατίτιδα
• Να έχετε πέσει θύμα βιασμού
• Να έχετε κάνει έρωτα υπό την επήρεια ναρκωτικών ή αλκοόλ
• Να έχετε γεννηθεί από μητέρα που είχε HIV

Ο κίνδυνος της μετάδοσης του HIV μειώνεται με τη χρήση προφυλακτικού.

Πολλοί άνθρωποι εμπλέκονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Οι λόγοι είναι πολλοί και φυσιολογικοί: μπορεί να φοβάστε να επιμείνετε ο σύντροφός σας να χρησιμοποιήσει προφυλακτικό, μπορεί να κάνετε λανθασμένες εκτιμήσεις για τους συντρόφους σας (φαίνονται τόσο νέοι, τόσο υγιείς ή είναι πολλοί καλοί για να είναι HIV θετικοί), μπορεί να είστε πότης αλκοόλ ή χρήστης ναρκωτικών ουσιών και κάνετε κάτω από την επήρεια τους πράγματα που διαφορετικά δεν θα κάνατε. Το πιο δύσκολο κομμάτι της προστασίας είναι να μάθετε να εφαρμόζετε αυτά που ξέρετε στη ζωή σας και στη συμπεριφορά σας.

Μειώστε τον κίνδυνο μόλυνσης HIV αποφεύγοντας ενέργειες που μπορεί να σας βάλουν σε κίνδυνο και κάνετε πάντα ασφαλές σεξ. Μην φοβάστε να εξεταστείτε ή να πείσετε το σύντροφό σας να εξετασθεί. Γνωρίζοντας αν έχετε HIV εσείς ή ο σύντροφός σας, θα σας βοηθήσει να παίρνετε καλύτερες αποφάσεις.

Μιλήστε με τους φίλους σας και τους δασκάλους σας. Επίσης, πολλοί οργανισμοί έχουν πληροφοριακό υλικό που απευθύνεται ειδικά σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες: νέοι, ομοφυλόφιλοι, γυναίκες κλπ.

Υπάρχει θεραπεία;