Ένας αγγειοχειρουργός διαγιγνώσκει, θεραπεύει και διαχειρίζεται αρτηριακές και φλεβικές παθήσεις, που αφορούν τα αιμοφόρα αγγεία του ανθρωπίνου οργανισμού. Αυτοί οι ειδικοί αντιμετωπίζουν ένα φάσμα προβλημάτων υγείας, από τις φλεβικές ευρυαγγείες και τους κιρσούς μέχρι τα απειλητικά για τη ζωή ανευρύσματα αρτηριών με προεξέχον αυτό της κοιλιακής αορτής, τις στενώσεις των καρωτίδων και περιφερικών αρτηριών , την κλινική οντότητα του διαβητικού ποδός ως προς το αγγειακό σκέλος, ενώ μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν χρόνιες αγγειακές παθήσεις.

Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη 

Τι ακριβώς είναι οι κιρσοί;

Οι κιρσοί των κάτω άκρων είναι ουσιαστικά φλεβικές διατάσεις άλλοτε άλλου βαθμού. Προκαλούνται από τη σταδιακή φλεβική διάταση που αναπτύσσεται όταν οι εσωτερικές βαλβίδες των φλεβών, οι οποίες είναι υπεύθυνες δια την παρεμπόδιση της παλινδρόμησης του αίματος μέσα στο φλεβικό αυλό, αρχίζουν να ανεπαρκούν, με αποτέλεσμα το αίμα να αρχίζει να λιμνάζει μέσα στα φλεβικά αγγεία και μέσω των διατοιχωματικών πιέσεων που ασκεί να διατείνει σταδιακά τα φλεβικά τοιχώματα. Δια τη δημιουργία των κιρσών υπάρχει η θεωρία της πολυπαραγοντικής νόσου. Σε αυτή συμβάλει σε ένα μεγάλο ποσοστό η κληρονομικότητα. Ασθενείς με κιρσούς έχουν μεγάλη πιθανότητα, κατά τη διάρκεια λήψεως του ιστορικού, να αναφέρουν πως κάποιος εξ αίματος συγγενής τους έχει ή είχε κιρσούς.

Ασθενείς που λόγω εργασιακών ή καθημερινών συνηθειών έχουν πολύωρη ορθοστασία και ακινησία επίσης έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν κιρσούς. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι ασθενείς που δια κάποιο λόγο αναγκάζονται να έχουν λυγισμένα δια μεγάλα χρονικά διαστήματα τα πόδια τους (πχ εργασία γραφείου, επαγγελματίες οδηγοί μεγάλων αποστάσεων κτλ) με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ευχερής φλεβική επιστροφή κάτωθεν του γόνατος. Η παρατεταμένη έκθεση σε πηγές θερμότητας επίσης συμβάλει στην εμφάνιση κιρσών ένεκα της προκαλούμενης αγγειοδιαστολής και της λίμνασης του φλεβικού αίματος.

Στις γυναίκες επιπλέον επιβαρυντικοί παράγοντες θεωρούνται οι ορμονολογικές μεταβολές συνεπεία του καταμήνιου κύκλου (έμμηνος ρήση, ωορρηξία), οι οποίες μπορούν σε διάφορες φάσεις του να προκαλέσουν κατακράτηση υγρών, η εγκυμοσύνη όπως επίσης και η συνήθεια πολύωρης εφαρμογής  στενών ενδυμάτων και υψηλών υποδημάτων δια λόγους εμφάνισης, τα οποία όμως αυξάνουν την φλεβική στάση και υδροστατική πίεση – επομένως τις εσωτερικές δυνάμεις που ασκούνται στις φλέβες των κάτω άκρων. Υπάρχουν και άλλα ιατρικά αίτια όπως πχ η ύπαρξη συγγενών φλεβικών δυσπλασιών ή απλασιών με κιρσοειδείς ανευρύνσεις στα πλαίσια συνδρόμων  διαπλάσεως (πχ σύνδρομο Klippel – Trenaunay) ή δευτεροπαθώς μετά από μια φλεβική θρόμβωση κάτω άκρων συνεπεία της αποφράξεως της φλεβικής απορροής του αίματος και της επαγόμενης λίμνασής του στην ανατομική περιοχή. Τέλος, η παχυσαρκία παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση κιρσών, ιδίως η κοιλιακή, καθώς ο λιπώδης ιστός μπορεί να πιέσει τα φλεβικά στελέχη στο ριζομήριο (εκεί που ενώνεται το σκέλος με τον κορμό) προκαλώντας παρεμπόδιση της απρόσκοπτης επιστροφής του αίματος στην κάτω κοίλη φλέβα και επομένως φλεβική στάση στο σκέλος.

Πως μπορούν να προληφθούν οι κιρσοί;

Η πρόληψη των κιρσών στηρίζεται σε σειρά παθητικών μέτρων, τα οποία εν πολλοίς αποσκοπούν στην μείωση ή και την εξάλειψη εί δυνατόν των προαναφερθέντων παραγόντων. Η αποφυγή της ορθοστασίας, εφόσον αυτό είναι εφικτό, και η χρήση ειδικών καλτσών διαβαθμισμένης συμπίεσης κατά την πολύωρη παραμονή σε αυτή, είναι ένα εκ των βασικών μέτρων. Αντίστοιχα, σε ασθενείς που η εργασία τους επιβάλει καθιστική θέση γίνεται προτροπή δια τακτά χρονικά διαλείμματα (κάθε 1-1,5 ώρα) τα οποία περιλαμβάνουν έγερση και ολιγόωρη βάδιση με σκοπό να βελτιωθεί η φλεβική επαναφορά. Οι παχύσαρκοι ασθενείς ενθαρρύνονται να χάσουν βάρος, ιδίως από περιοχές του σώματος που μπορούν να προκαλέσουν φλεβική πίεση. Οι γυναίκες προτρέπονται να αποφεύγουν την παρατεταμένη χρήση στενών ενδυμάτων που προκαλούν πιεστικά φαινόμενα και ψηλών υποδημάτων. Οι εγκυμονούσες εκπαιδεύονται να ξαπλώνουν προς το αριστερό πλαϊνό, με σκοπό να άρεται η πίεση της κάτω κοίλης φλέβας από τη διατεταμένη μήτρα. Σε όλους τους ασθενείς συνίσταται η αποφυγή τροφών που προκαλούν κατακράτηση υγρών (καρικεύματα και καυτερά, τηγανισμένα τρόφιμα, κατανάλωση άλατος) και η αποφυγή έκθεσης των σκελών σε πηγές θερμότητες (ηλιοθεραπεία, θερμά ιαματικά λουτρά, λουτρό ευπρεπισμού με ζεστό-καυτό νερό, έκθεση σε συσκευές θερμάνσεως) δια την αποφυγή της περιφερικής αγγειοδιαστολής. Τέλος η σωματική άσκηση, και κυρίως με ασκήσεις που εγείρουν την εκγύμναση των μυών των σκελών όπως περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπι, ποδήλατο κτλ, θεωρείται πως συμβάλει πολύ στην αναστολή ή έστω την επιβράδυνση εξέλιξης των κιρσών και υποβοήθηση της πρόληψης.

Γιατί οι κιρσοί και οι ευρυαγγείες εμφανίζονται συνήθως στα πόδια;

Οι κιρσοί και οι ευρυαγγείες εμφανίζονται συνήθως στα πόδια λόγω αυξημένης υδροστατικής πίεσης. Αν φανταστούμε το ανθρώπινο σώμα ως μια στήλη υγρού, βάσει των νόμων της φυσικής η υδροστατική πίεση είναι μεγαλύτερη στη βάση της παρά στη μεσότητα ή την επιφάνεια της. Έτσι λοιπόν το αίμα που βρίσκεται στις φλέβες των κάτω άκρων έχει μεγαλύτερη υδροστατική πίεση και επομένως ασκεί μεγαλύτερη τάση στα τοιχώματα των φλεβών των κάτω άκρων από ότι στα τοιχώματα των φλεβών της κοιλίας ή των άνω άκρων. Με βάση λοιπόν το δεδομένο αυτό οι κιρσοί εμφανίζονται πολύ ευκολότερα στα κάτω άκρα. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει επίταση του φαινομένου όταν ο ασθενής βρίσκεται σε κατάσταση παρατεταμένης ορθοστασίας ή στις γυναίκες οι οποίες φορούν υψηλά υποδήματα δια μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Πώς διαγιγνώσκεται η φλεβίτιδα;

Αυτό που αποκαλεί ο κόσμος φλεβίτιδα είναι ουσιαστικά η παρουσία ορατών κιρσών στα κάτω άκρα. Η διάγνωση της φλεβικής ανεπάρκειας των κάτω άκρων παλαιά γινόταν με κλινικές δοκιμασίες, οι οποίες όμως πολλές φορές ήταν ασαφείς σε οριακές περιπτώσεις. Πλέον δια τη διάγνωση της φλεβικής ανεπάρκειας χρησιμοποιείται το έγχρωμο υπερηχογράφημα φλεβών κάτω άκρων (Duplex Ultrasound Scanning – DUS) ή όπως έχει καθιερωθεί στην Ελλάδα ως όρος το triplex φλεβών κάτω άκρων, το οποίο εκτός από τον έλεγχο του μεγέθους των φλεβών των κάτω άκρων, με μεθόδους έγχρωμου και φασματοσκοπικού ελέγχου της ροής εντός αυτών μπορεί να διαγνώσει πιθανή φλεβική ανεπάρκεια και το βαθμό αυτής. Επίσης μπορεί να διαγνωστεί πιθανή φλεβική θρόμβωση και κατά πόσο αυτή είναι παλαιά ή πρόσφατη. Το κύριο μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι το γεγονός πως υπάρχει ένας βαθμός υποκειμενικότητας στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων κατά τη διάρκεια της διέργειάς της. Σε έναν όμως πεπειραμένο ιατρό που τη διενεργεί, η ευαισθησία και η ειδικότητά της μπορούν να προσεγγίσουν το 100%.

Τι είναι η θρομβοφιλία; Υπάρχει κάποια νέα μέθοδος που συμβάλλει στην αντιμετώπισή της;

Το αίμα περιέχει κάποια συστατικά τα οποία συμβάλουν στη δημιουργία θρόμβου σε περίπτωση αγγειακής αιμορραγίας με σκοπό να την σταματήσουν. Τα συστατικά αυτά είναι έμμορφα – τα αιμοπετάλια, και άμορφα – ουσίες που πυροδοτούν τον μηχανισμό πήξεως, τους παράγοντες πήξεως. Όταν δια κάποιο λόγο διαταραχθεί η ισορροπία μεταξύ του μηχανισμού πήξεως και ελέγχου αυτού, τότε μπορεί να έχουμε είτε αιμορραγική διάθεση είτε υπερπηκτικότητα. Η θρομβοφιλία περιγράφει, όπως και η λέξη αναφέρει, την κατάσταση που δια κάποιο λόγο υπάρχει η τάση του οργανισμού να δημιουργεί θρομβώσεις περισσότερο από ότι φυσιολογικά πρέπει. Υπάρχουν πολλοί εγγενείς και επίκτητοι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν κατάσταση θρομβοφιλίας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι διάφοροι τραυματισμοί και κακώσεις των άκρων, η ακινησία ενός μέλους, βαριές χειρουργικές επεμβάσεις στην κοιλιά ή τα άκρα, η παχυσαρκία, υπερπαραγωγή παραγόντων πήξεως ή ανεπάρκεια αναστολέων αυτών, μεγαλύτερη συγκέντρωση ουσιών στον οργανισμό από ότι το φυσιολογικό (πχ ομοκυσταϊναιμία), το κάπνισμα, η λήψη αντισυλληπτικών φαρμάκων κτλ. Γενικά ο μηχανισμός πήξεως του ανθρωπίνου αίματος δεν έχει διερευνηθεί πλήρως με αποτέλεσμα πολλά πράγματα να μην είναι γνωστά δια αυτόν. Το ενθαρρυντικό είναι πως διαρκώς αποκρυπτογραφούνται στοιχεία της λειτουργίας του είτε αυτά αφορούν το γενετικό του υπόστρωμα είτε το μοριακό και κυτταρικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά τα τελευταία 15 έτη έχουν ανακαλυφθεί και πλέον χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό ειδικά από του στόματος νεότερα αντιπηκτικά φάρμακα, τα οποία ασκούν ειδική και εκλεκτική δράση στους παράγοντες πήξεως με ελαχιστοποίηση των απαραιτήτων εργαστηριακών εξετάσεων που απαιτούνται δια τον έλεγχο της δραστικότητάς τους και παράλληλη μείωση του ποσοστού  αιμορραγιών που εμφανίζουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια εν σχέσει με τα μη ειδικά και παλαιότερα αντιπηκτικά φάρμακα που κυκλοφορούν.  Οι έρευνες είναι διαρκείς και επισταμένες και θεωρείται βέβαιο πως εντός της επόμενης δεκαετίας θα υπάρξουν ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της πήξεως και στη συνολική αντιμετώπιση της θρομβοφιλίας.

Δεγερμετζόγλου Νικόλαος, MD, MSc, PhD(c)

Στρατιωτικός Ιατρός – Αγγειοχειρουργός

Επιμελητής Αγγειοχειρουργική Κλινικής – 251 ΓΝΑ

Επιστημονικός συνεργάτης ΠΜΣ «Παγκόσμια υγεία-ιατρική καταστροφών» ΕΚΠΑ

Επιστημονικός συνεργάτης Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΑΠΘ