Η γρίπη είναι μια μεταδοτική ασθένεια στα πτηνά και τα θηλαστικά και προκαλείται από ιούς RNA της οικογένειας των Ορθοβλεννοϊών. Στους ανθρώπους τα κοινά συμπτώματα της γρίπης είναι πυρετός, πόνος στον λαιμό, μυικοί πόνοι, έντονος πονοκέφαλος, βήχας, αδυναμία και γενική αδιαθεσία.

Η γρίπη εξαπλώνεται στον κόσμο με εποχιακές πανδημίες, σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε πανδημικά χρόνια και χιλιάδες ανθρώπους σε μη πανδημικά χρόνια. Τρεις πανδημίες γρίπης συνέβησαν τον 20ό αιώνα σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους.

Οι πανδημίες που συγκλόνισαν τον 20ο αιώνα θα μείνουν χαραγμένες στην ιστορία τόσο της ανθρωπότητας όσο και του ιατρικού κόσμου.

Οι πανδημίες που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα

Πανδημίες – Η γρίπη των πουλερικών

Πρώτη καταστροφική πανδημία γρίπης του 1918 – ενός ιού που μπορεί να διήρκεσε μόλις μερικούς μήνες αλλά οδήγησε στον θάνατο 100 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο λόγος για την ισπανική γρίπη, η οποία μεταπήδησε στον άνθρωπό από πτηνά. Aνατριχιαστικό σημείο αναφοράς είναι ότι δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έσπευσαν να παρομοιάσουν την τότε γρίπη με την τρέχουσα επιδημία του κορoνοϊού. Ωστόσο, οι ομοιότητες των δύο ασθενειών ωχριούν μπροστά στις ασύγκριτες διαφορές στη διάγνωσή τους από τη σύγχρονη ιατρική αλλά και την ετοιμότητα αντιμετώπισης της υφηλίου.

Το 1918, ενώ η πανδημία της γρίπης οδηγούσε σε εκατοντάδες χιλιάδες θύματα από την Καλκούτα μέχρι το Τέξας, κανείς δεν μπορούσε να προσδιορίσει τι ακριβώς προκαλούσε τον θάνατο τόσων ανθρώπων. Οι θεωρίες αφθονούσαν και οι άνθρωποι κατηγορούσαν από τη μολυσμένη ρωσική βρώμη και τις ηφαιστειακές εκρήξεις μέχρι την κακή ευθυγράμμιση των πλανητών. Χρειάστηκε να περάσει πάνω από μία δεκαετία έως ότου δύο Βρετανοί μικροβιολόγοι να διαγνώσουν πως υπαίτια ήταν μια νέα κατηγορία ασθενειών τις οποίες σήμερα αποκαλούμε ιούς, ενώ μόλις το 1940 η ανθρωπότητα κατάφερε να απεικονίσει τελικά τον θανατηφόρο ιό της γρίπης, χάρη στην εφεύρεση του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου. Αντιθέτως, μόλις δύο εβδομάδες έπειτα από την έξαρση της νέας επιδημίας, μια ομάδα Κινέζων επιστημόνων τη διέγνωσαν ως κορονοϊό, ανέστειλαν το γονιδίωμά του και μοιράστηκαν αμέσως τις πληροφορίες με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει τη μακρά και περίπλοκη διαδικασία εύρεσης εμβολίου και θεραπείας.

Η ισπανική γρίπη ήταν μια πανδημία γρίπης που ήρθε σε τρία κύματα. Το πρώτο, ήπιο κύμα την άνοιξη του 1918 στο βόρειο ημισφαίριο, υποχώρησε στις αρχές του καλοκαιριού. Ένα πολύ πιο θανατηφόρο δεύτερο κύμα ήρθε στο τέλος του Αυγούστου το οποίο υποχώρησε στα τέλη του ίδιου έτους (σ.σ.: αυτό φοβούνται και σήμερα οι επιστήμονες, μήπως το δεύτερο κύμα του κορονοϊού επιστρέψει πιο ισχυρό), ενώ το τρίτο κύμα εκδηλώθηκε στις αρχές του 1919. Στην Ελλάδα έφτασε το καλοκαίρι του 1918 όπου μέσα σε λιγότερο από 5 μήνες, 800 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Πανικοβλημένη η χώρα, έλαβε αυστηρά μέτρα πρόληψης κατά της γρίπης, όπως αυτό του κλεισίματος των σχολείων για περίπου ενάμιση μήνα.

Δηλητηρίαση από ασπιρίνη και γρίπη

Χωρίς θεραπεία για τη γρίπη, πολλοί γιατροί συνταγογραφούσαν φάρμακα που ένιωθαν ότι θα ανακούφιζαν τα συμπτώματα. Ένα από αυτά είναι η γνωστή ασπιρίνη, η οποία είχε το εμπορικό σήμα της Bayer το 1899 – ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που έληξε το 1917, που σημαίνει ότι νέες εταιρείες ήταν σε θέση να παράγουν το φάρμακο κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης επιδημία. Πριν από την απότομη αύξηση των θανάτων που οφείλονται στην ισπανική γρίπη το 1918, ο Γενικός Χειρουργός των ΗΠΑ, το Ναυτικό και το «Journal of the American Medical Association» είχαν προτείνει όλοι τη χρήση ασπιρίνης. Οι ιατροί συμβούλευαν τους ασθενείς να παίρνουν έως και 30 γραμμάρια ημερησίως, μια δόση που σήμερα είναι γνωστό ότι είναι τοξική. (Για λόγους σύγκρισης, η ιατρική συναίνεση σήμερα είναι ότι οι δόσεις άνω των 4 γραμμαρίων είναι ανασφαλείς.) Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από ασπιρίνη περιλαμβάνουν υπεραερισμό και πνευμονικό οίδημα ή συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες και τώρα πιστεύεται ότι πολλοί από τους θανάτους του Οκτωβρίου ήταν στην πραγματικότητα προκαλείται ή επιταχύνεται από δηλητηρίαση από ασπιρίνη.

Πανδημίες – Η γρίπη του Χονγκ Κονγκ

Η γρίπη του Η3Ν3 ξέσπασε κατά το 1968 και είναι υπαίτια για το θάνατο περισσότερων από ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, ανεξαρτήτως αν η συγκεκριμένη πανδημία είναι και η πιο «ξεχασμένη». Το πρώτο κρούσμα της γρίπης του Χονγκ Κονγκ σημειώθηκε στις 13 Ιουλίου του 1968 και μέσα στον ίδιο μήνα εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα στη Σινγκαπούρη και στο Βιετνάμ. Μέχρι τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς η νόσος είχε φτάσει στην Ινδία, στις Φιλιππίνες, την βόρεια Αυστραλία και την υπόλοιπη Ευρώπη. Τον ίδιο μήνα εισέβαλε για πρώτη και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με την επιστροφή στρατιωτών από τον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά δεν εξαπλώθηκε στην χώρα πριν τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους.

Υπάρχουν αρκετές υποψίες ότι η πανδημία του 1968 ξεκίνησε από την κινεζική ενδοχώρα, αλλά παραμένουν ανεπιβεβαίωτες. Οι New York Times είχαν προειδοποιήσει από την πρώτη στιγμή την κοινή γνώμη και τις παγκόσμιες κυβερνήσεις για τον κίνδυνο η γρίπη του Χονγκ Κονγκ να εξελιχθεί σε μία σοβαρή πανδημία, αλλά δεν είχαν βρει ευήκοα ώτα.

Μέχρι τις αρχές του 1969 η πανδημία είχε φτάσει στην Ιαπωνία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική, ενώ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η γρίπη μόλυνε στο Χονγκ Κονγκ περίπου το 15% του γενικού πληθυσμού. Παρόλα αυτά, η πανδημία έφτασε στην κορύφωση της στον υπόλοιπο κόσμο αρκετά αργότερα, συγκεκριμένα από τον Δεκέμβριο του 1968 έως τον Ιανουάριο του 1969, αφού ήδη βρισκόταν σε μεγάλη ύφεση στην Κίνα.

Σε αντίθεση με άλλες πανδημίες της μοντέρνας εποχής ή με την ισπανική γρίπη του 1918 η γρίπη του Χονγκ Κονγκ είχε, ευτυχώς για την κοινωνία της εποχής, πολύ μικρότερο ποσοστό θνησιμότητας,το οποίο δεν ξεπερνούσε το 0,5%.

Πανδημίες – Η γρίπη των χοίρων

πανδημίες Η γρίπη των χοίρων είναι μια μορφή γρίπης που προσέβαλλε αρχικά τους χοίρους. Στο πρόσφατο 2009 μια μετάλλαξη της γρίπης των χοίρων μεταφέρθηκε στον άνθρωπο και προκάλεσε την πανδημία γρίπης των χοίρων 2009. Η γρίπη πρωτοεμφανίστηκε στο Μεξικό, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε πως η επιδημία είχε μεταβληθεί σε πανδημία. Στις 10 Αυγούστου του 2010, ο ΠΟΥ ανακοίνωσε πως ιός Η1Ν1 ολοκλήρωσε τον κύκλο του και η πανδημία έχει πλέον τελειώσει. Συνολικά, από την εμφάνιση της ασθένειας έως το τέλος, είχαν επιβεβαιωθεί συνολικά 20.000 θάνατοι από τον ιό, σε 214 χώρες.

Tα συμπτώματα περιελάμβαναν πυρετό, βήχα, πονοκέφαλο, πόνο στους μυς ή τις κλειδώσεις, πόνο στο λαιμό. Μια μελέτη από τις 5 Μαΐου, δημοσιευμένο στο New England Journal of Medicine, διαπίστωσε ότι 94% των επιβεβαιωμένων ασθενών είχε πυρετό και 92% είχε βήχα. Ενώ στις ομάδες υψηλού κινδύνου συμπεριέλαβαν άτομα που υπερέβαιναν τις ηλικίες των 65 ετών, εγκύους, παχύσαρκους, διαβητικούς και ασθενείς με καρδιακές παθήσεις ή αδύναμο ανοσοποιητικό.

Με πληροφορίες από: mixanitouxronou.gr, nytimes.com, el.wikipedia.org, nejm.org, history.com