Η ηλίαση είναι μια παθολογική κατάσταση.

Εμφανίζεται συνήθως το καλοκαίρι, έπειτα από παρατεταμένη έκθεση της κεφαλής και του αυχένα κατά τις θερμές ώρες της ημέρας στην ηλιακή ακτινοβολία.

Άν και έχουμε εκπαιδευτεί να αποφεύγουμε τον ήλιο για τις πιθανές βλάβες που μπορεί να προκαλέσει η ηλιακή ακτινοβολία στο δέρμα μας, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δεν χαρακτηρίζεται τυχαία ως «πηγή της ζωής».

Γράφει ο Χαράλαμπος Παπαμαρκάκης, εκπαιδευτής Πρώτων Βοηθειών και Τραυματολογίας

Η βιταμίνη D στον οργανισμό μας είναι μια ορμόνη που παράγεται στο σώμα μας σχεδόν αποκλειστικά με την έκθεση στον ήλιο, και η διατήρηση υψηλών επιπέδων της στο αίμα μας είναι βασική προϋπόθεση για να είμαστε υγιείς.

Οι αρχαίοι πρόγονοί μας  είχαν ένα ρητό, που διατυπώθηκε από το στόμα του Κλεόβουλου του Λίνδιου και δεν είναι άλλο από το «μέτρον άριστον».

Αν μείνουμε παρατεταμένα εκτεθειμένοι στην ηλιακή ακτινοβολία, τότε μπορούμε να έρθουμε αντιμέτωποι με πολλές άσχημες και συνάμα επικίνδυνες καταστάσεις.

Δύο από αυτές θα τις αναλύσουμε στο παρακάτω άρθρο και δεν είναι άλλες από την ηλίαση και τη θερμοπληξία.

Η ηλίαση είναι μια παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται συνήθως το καλοκαίρι, έπειτα από παρατεταμένη έκθεση της κεφαλής και του αυχένα κατά τις θερμές ώρες της ημέρας στην ηλιακή ακτινοβολία.

Κατά την ηλίαση ή αλλιώς υπερθερμία, όπως είναι ο ιατρικός όρος, ο οργανισμός παράγει ή αποκτά περισσότερη θερμότητα απ’ όση μπορεί ο υποθάλαμος του εγκεφάλου –όπου βρίσκεται το κέντρο ελέγχου θερμοκρασίας του σώματος– να ελέγξει.

Στην περίπτωση αυτή, η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να ανέβει και να εκδηλωθεί πυρετός. Τα συμπτώματά της μπορεί να είναι είτε ελαφριάς είτε βαριάς μορφής.

Ηλίαση και Συμπτώματα

• Έξαψη
• Ίλιγγος
• Ταχυκαρδία
• Πονοκέφαλος
• Παραισθήσεις
• Ναυτία ή έμετος
• Ερυθρό και ζεστό δέρμα προσώπου
• Σε βαριές περιπτώσεις, εμφανίζονται σπασμοί και απώλεια συνείδησης, ενώ εάν δεν αντιμετωπιστεί η σοβαρή ηλίαση το συντομότερο, μπορεί να προκύψουν ακόμη και εγκεφαλικές βλάβες.

Όπως και στις περισσότερες τέτοιου είδους καταστάσεις, «κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν». Έτσι, λοιπόν, η πρόληψη είναι η καλύτερη λύση μας, και για να το καταφέρουμε αυτό θα πρέπει:

• Να αποφεύγουμε την παρατεταμένη και ανώφελη έκθεση στον ήλιο, το περπάτημα και το τρέξιμο κατά τις μεσημεριανές ώρες.
• Να φοράμε γυαλιά ηλίου, καπέλο και αντηλιακή κρέμα με υψηλό δείκτη προστασίας.
• Να πίνουμε πολύ νερό και χυμούς φρούτων – λαχανικών ή ενεργειακά ποτά με ηλεκτρολύτες και να αποφεύγουμε τα οινοπνευματώδη ποτά.
• Να καταναλώνουμε μικρά, ελαφρά γεύματα, χωρίς λιπαρά, αλλά με πολλά φρούτα και λαχανικά.

Στην περίπτωση που θα πρέπει να διαχειριστούμε έναν ασθενή με συμπτώματα ηλίασης, τότε θα πρέπει:

• Μεταφέρουμε τον ασθενή με ηλίαση σε δροσερό και σκιερό μέρος.
• Αφαιρούμε τα βαριά ή τα όποια σφιχτά ρούχα.
• Δροσίζουμε το κεφάλι και τον αυχένα του με νερό ή χρησιμοποιώντας δροσερά επιθέματα.
• Αν έχει πλήρως τις αισθήσεις του και μπορεί να καταπιεί, του χορηγούμε άφθονα υγρά ή ηλεκτρολύτες.
• Απαγορεύεται η χορήγηση αλκοολούχων, καφέ και φαγητού.

Η κατάσταση της θερμοπληξίας είναι μια σοβαρή κατάσταση και δύναται να προκληθεί όταν έχουμε έκθεση σε πολύ υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος και σε σχετική υγρασία πάνω από 70%.

Η θερμοκρασία του σώματος ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου, με αποτέλεσμα μια σοβαρότατη διαταραχή στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Στη συνέχεια εμφανίζεται απουσία ιδρώτα, με επακόλουθο την αδυναμία αποβολής της θερμότητας του σώματος. (Δεν λειτουργεί ο θερμορυθμιστικός μηχανισμός άμυνας του οργανισμού.)

Ηλίαση – Προδιαθεσικοί παράγοντες

• Xρόνια νοσήματα, οργανική καταβολή και παχυσαρκία.
• Ακραία ηλικία (υπερήλικοι, νεογνά και βρέφη).
• Eργασία ή άσκηση με συνδυασμό με την παρουσία υψηλού ποσοστού υγρασίας και υψηλής θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα.
• ‘Eλλειμμα ενυδάτωσης ή αφυδάτωση, κατανάλωση αλκοόλ, καφέ  και  φαρμάκων (κυρίως των ψυχοτρόπων).
• Iστορικό παλαιότερης θερμοπληξίας ή/και συγγενής διαταραχή του μηχανισμού εφίδρωσης  ή/και των μηχανισμών θερμορύθμισης.

Ηλίαση – Πρόληψη και αντιμετώπιση 

• Έχουμε και να διατηρούμε καλή φυσική κατάσταση.
• Αποφεύγουμε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, το περπάτημα και το τρέξιμο κατά τις μεσημεριανές ώρες, τις πολύωρες διαδρομές με τα μέσα συγκοινωνίας, κατά τη διάρκεια της ζέστης, καθώς και τη βαριά σωματική εργασία ιδιαίτερα σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία, άπνοια και μεγάλη υγρασία.
• Προτιμούμε σκιερά και δροσερά μέρη και δεν επιλέγουμε χώρους όπου επικρατεί συνωστισμός ή δεν υπάρχει επαρκής κλιματισμός.
• Ντυνόμαστε με ελαφρά, άνετα και ανοιχτόχρωμα ρούχα και φοράμε γυαλιά ηλίου, καπέλο και αντηλιακή κρέμα με υψηλό δείκτη προστασίας.
• Κάνουμε συχνά χλιαρά ντους κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Πίνουμε πολύ νερό και χυμούς φρούτων – λαχανικών ή ενεργειακά ποτά με ηλεκτρολύτες και αποφεύγουμε τα οινοπνευματώδη ποτά.
• Καταναλώνουμε μικρά, ελαφρά γεύματα, χωρίς λιπαρά, αλλά με πολλά φρούτα και λαχανικά.

Στην αντιμετώπιση μιας κατάστασης θερμοπληξίας θα πρέπει να μειώσουμε τη θερμοκρασία του σώματος του ασθενή.

Ένας αποδοτικός τρόπος είναι η εξάτμιση με χρήση ανεμιστήρων, μια διαδικασία που θα πρέπει να σταματήσει μόνο όταν η θερμοκρασία του ασθενή πέσει κάτω από τους 38^oC.

Στη συνέχεια:

• Καλούμε το ΕΚΑΒ για τη μεταφορά του ασθενή με ηλίαση σε νοσοκομείο.
• Μεταφέρουμε τον θερμόπληκτο σε μέρος δροσερό, ευάερο και σκιερό ή κάτω από δέντρα, αν υπάρχουν.
• Αφαιρούμε τα βαριά ή τα όποια ρούχα και βάζουμε τον πάσχοντα σε πλάγια θέση ασφαλείας, ώστε να αποφευχθεί η εισρόφηση σε περίπτωση απώλειας αισθήσεων αλλά και να επιτραπεί ο αερισμός μεγαλύτερης επιφάνειας του σώματός του.
• Δροσίζουμε το πρόσωπό του, τον λαιμό, το στήθος και γενικά το σώμα του με δροσερό νερό.
• Αν έχει πλήρως τις αισθήσεις του και μπορεί να καταπιεί, του χορηγούμε άφθονα υγρά και μικρές ποσότητες αλατιού ή άλλων ηλεκτρολυτών.
• Απαγορεύεται η χορήγηση αλκοολούχων, καφέ και φαγητού.
• Μετράμε τη θερμοκρασία του σώματός του ανά 10 λεπτά της ώρας και προσπαθούμε να αποφύγουμε την άνοδό της πέραν των 41 -42 βαθμών Κελσίου.    
• Αν ο ασθενής στην ακραία και πιο σοβαρή κατάσταση παρουσιάσει καρδιακή ανακοπή, τότε τον φέρουμε σε ύπτια θέση και αρχίζουμε τη διαδικασία της Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ).