Αναμφισβήτητα το ασβέστιο είναι από τα πιο σημαντικά ιχνοστοιχεία για το ανθρώπινο σώμα. Έχοντας σαν καθοριστικό ρόλο τη δομή των οστών και των δοντιών ρυθμίζει πολλές λειτουργίες στον οργανισμό μας όπως τη μεταφορά των νευρικών μηνυμάτων τη λειτουργία της καρδιάς, τη σύσπαση και χαλάρωση των μυών. Είναι επίσης απαραίτητο στη πήξη του αίματος και τη λειτουργία διαφόρων ενζύμων του μεταβολισμού.

Το μεταλλοειδές μέρος των οστών αποτελείται κυρίως από κρυστάλλους υδροξυαπατίτη [Ca/o Co4/2 CH/2] , οι οποίοι περιέχουν μεγάλα ποσά ασβεστίου και φωσφορικού άλατος. Ο ρόλος των κρυστάλλων αυτών (που αποτελούνται όπως είπαμε από ασβέστιο) είναι να σκληραίνουν τα οστά έτσι ώστε να αντέχουν το βάρος του σώματος και τις πιέσεις που εξασκούνται πάνω τους όταν κινούμαστε και να αποικοδομούνται, απελευθερώνοντας το ασβέστιο που περιέχουν, όταν υπάρχει ανάγκη ασβεστίου για τη φυσιολογική λειτουργία των διαφόρων οργάνων του σώματος.

Τι μπορεί να προκαλέσει η ανεπαρκής πρόσληψη;

Μέχρι την ηλικία των 25 ετών ο οργανισμός χτίζει το σκελετό του γι’ αυτό και η ανάγκη για επαρκή πρόσληψη ασβεστίου είναι υψηλότερη. Ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου στα ευαίσθητα αυτά χρόνια της ανάπτυξης, μπορεί να αποτρέψει την επίτευξη της μέγιστης μάζας των οστών.

Οι απώλειες του δεν αναπληρώνονται σωστά με αποτέλεσμα να φθείρονται το οστά και να επιταχύνεται η εκδήλωση της οστεοπόρωσης. Η οστεοπόρωση είναι μια ασθένεια με πολλαπλή αιτιολογία. Στην εκδήλωσή της εμπλέκονται μεταξύ άλλων ορμονικοί παράγοντες ( κυρίως μετά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες), η έλλειψη άσκησης και το κάπνισμα. Πλήττει μία στις τρεις γυναίκες και έναν στους δώδεκα άντρες.

Ποιοι διατροφικοί παράγοντες εμποδίζουν την απορρόφηση ασβεστίου;

Οξαλικό οξύ

Το οξαλικό οξύ, επίσης γνωστό ως εστέρας του οξαλικού οξέος. Είναι ο πιο ισχυρός ανασταλτικός παράγων της απορρόφησης ασβεστίου και βρίσκεται σε υψηλές ποσότητες στο σπανάκι, στο παντζάρι, στη σοκολάτα, στο μαϊντανό, στους ξηρούς καρπούς και σε κάπως χαμηλότερες στη γλυκιά πατάτα και τα ξερά φασόλια.

Φυτικό οξύ

Το φυτικό οξύ είναι λιγότερο ανασταλτικός παράγοντας από τον εστέρα του οξαλικού οξέος. Η μαγιά έχει ένα ένζυμο (φυτάση), το οποίο χωρίζει το φυτικό οξύ σε κόκκους κατά τη διάρκεια της ζύμωσης, μειώνει την περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ του ψωμιού και άλλων ζυμωμένων τροφίμων. Μόνον οι συγκεντρωμένες πηγές φυτικού οξέος, όπως το πίτουρο σίτου ή τα ξερά φασόλια, μειώνουν ουσιαστικά την απορρόφηση του ασβεστίου. Το κουάκερ για παράδειγμα έχει υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ.

Νάτριο

Η αυξανόμενη πρόσληψη νατρίου οδηγεί στην αυξανόμενη απώλεια ασβεστίου στα ούρα που οφείλεται ενδεχομένως στον ανταγωνισμό μεταξύ νατρίου και ασβεστίου για την επαναρρόφηση στο νεφρό ή στην επίδραση του νατρίου στην έκκριση της παραθορμόνης.

Πρωτεΐνη

Τόσο η πολύ χαμηλή πρόσληψη πρωτεϊνών (μικρότερη από 0.8 γρ ανά κιλό σωματικού βάρους) όσο και η υπερβολική πρόσληψη (μεγαλύτερη από 1.5-2 γρ ανά κιλό σωματικού βάρους αυξάνουν το ρυθμό απώλειας ασβεστίου από τα οστά. Με μέτρια πρόσληψη πρωτεϊνών (1 γρ ανά κιλό σωματικού βάρους) ο μεταβολισμός του ασβεστίου γίνεται κανονικά και η οστική πυκνότητα δεν επηρεάζεται αρνητικά, με εξαίρεση ίσως ένα μικρό ποσοστό ατόμων ηλικίας άνω των 65 χρόνων.

Φωσφόρος

Ο φωσφόρος βρίσκεται χαρακτηριστικά στα πλούσια σε πρωτεΐνη τρόφιμα και τείνει να μειώσει την έκκριση του ασβεστίου στα ούρα. Εντούτοις, τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη τείνουν να αυξήσουν την περιεκτικότητα σε ασβέστιο των πεπτικών εκκρίσεων, με συνέπεια την αυξανόμενη απώλεια ασβεστίου στα κόπρανα. Κατά συνέπεια, ο φωσφόρος δεν αντισταθμίζει την καθαρή απώλεια ασβεστίου που συνδέεται με την αυξανόμενη πρόσληψη πρωτεΐνης.

Καφεΐνη

Η καφεΐνη σε μεγάλες ποσότητες αυξάνει την περιεκτικότητα των ούρων σε ασβέστιο. Καφές, σοκολάτα, αναψυκτικά τύπου κόλα και σοκολατουχο γάλα είναι κάποιοι από τους πιο σοβαρούς ενόχους.

Ασβέστιο και σωματικό βάρος

Υπάρχει μια αρκετά μεγάλη κατηγορία τροφίμων πλούσια σε ασβέστιο, με τα γαλακτοκομικά να κατέχουν βεβαίως την πρώτη θέση. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο Purdue και  Creghton καθώς και από το πανεπιστήμιο Tennessee πραγματοποίησαν έρευνες για τη συμβολή του γάλακτος και την απώλεια βάρους. Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι άτομα που κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες γάλακτος είχαν λιγότερο σωματικό βάρος ή είχαν λιγότερη αύξηση βάρους συγκριτικά με άτομα που κατανάλωναν λιγότερο γάλα.